Griekse god van de zee en het water. Oorspronkelijk een godheid van een enigszins ander karakter: v.s. was hij de heerser over de waterbronnen in het binnenste van de aarde, v.a. was hij een paardgod.
In de Griekse historische tijd werd hij beschouwd als de zoon van Cronus en Rhea, die bij de verdeling van het heelal, de heerschappij kreeg over alle wateren. Met zijn gemalin Amphitrite en hun kroost woonde hij in zijn gouden paleis op de bodem der zee, waar hij met zijn attribuut, de drietand (oorspronkelijk een harpoen), alle verschijnselen van de zee beheerste: hij deed de stormen ontstaan en bracht ze tot bedaren, eilanden deed hij uit zee oprijzen en alle zeegoden waren hem onderdanig. Ook aardbevingen bracht hij teweeg en een van zijn bijnamen was: de aardschudder. Hij spleet rotsen uiteen, deed bronnen ontspringen en werd met alle vulkanische verschijnselen in verband gebracht. Alles wat met de zee te maken had, zoals de visserij, scheepvaart, havensteden etc. stond onder Poseidons bescherming. De zeelieden vereerden hem voor het verkrijgen van een behouden vaart, en degene die zijn toorn opwekte wist hij met stormen en schipbreuk te treffen. Dat ondervond o.a. Odysseus die zijn zoon de Cycloop Polyphemus blind had gemaakt (Hom. Od. 1,20 e.v.); vooral het paard was hem heilig. In zijn strijd met de godin Athena om de heerschappij over Attica, had Athena aan het land de olijf geschonken.
Poseidon schonk het paard. Hij was ook de vader van het ros Pegasus, en de renbaan was aan hem gewijd. Talloos zijn de mythen waarmee Poseidon in verband wordt gebracht, bijv. met de avonturen van Perseus en van Odysseus. Tot zijn kinderen rekende men o.a. de reus Antaeus, Procrustes, Cercyon, Triton, Neleus, Pelias en de Aloaden. Bij Thoösa was hij vader van Polyphemus. Vele steden beschouwden hem als hun stichter en beschermer. Zo bouwde hij tezamen met Apollo de muren van Troje (Hom.üias VII, 452 e.v.). Hoewel Poseidon een broer was van Zeus, was hij in macht zijn mindere; niettemin waagde hij het zelfs met Hera en Athena een aanslag op Zeus te beramen (Hom. Ilias 1,400 e.v.). Een van de voornaamste plaatsen waar hij vereerd werd, was de Isthmus bij Corinthe, waar het nationale feest der Isthmische spelen, hem ter ere werd gevierd.
Zijn tempels bevonden zich veelal op voorgebergten bijv. bij Sunium, Mycale en Taenarum. Behalve het Paard van Troje was ook de dolfijn en de pijnboom aan hem gewijd; laatstgenoemde, omdat deze het hout leverde voor de scheepsbouw. De offers die men Poseidon bracht bestonden uit paarden, zwarte stieren, rammen en evers. De Romeinen stelden hun god Neptunus geheel aan Poseidon gelijk.ICONOGRAFIE Poseidon ziet men in de archaïsche periode, op zwartfigurige Griekse vazen afgebeeld in een lang gewaad en mantel, met een baard, en een krans of diadeem op het hoofd. Een enkele maal, bijv. in de strijd met de Giganten draagt hij een kort pantser en zwaard. Overigens is ook op de vazenschilderingen zijn attribuut de drietand. Sedert de 5de eeuw v.C. wordt de god meestal gedeeltelijk onbekleed of geheel naakt voorgesteld. Uit de sculptuur zijn bekend de afbeeldingen van Poseidon op de fries van het Parthenon en het prachtige bronzen beeld, gevonden bij Artemisium, dat de god voorstelt, geheel naakt, in staande houding, de linkerhand recht vooruit gestrekt, de rechter gereed om de drietand te slingeren (ca. 460 v.C.). Weliswaar zijn sommigen van mening dat het beeld Zeus voorstek, doch andere geleerden betogen met sterke argumenten dat het hier een Poseidonfiguur betreft. Hellenistische voorstellingen van Poseidon vertonen hem soms met zeedieren of de dolfijn, en met één been op een verhevenheid steunend. Onder de afbeeldingen van de god op munten, zijn bekend o.a. die van de naar hem genoemde stad Poscidonia (Lat. Paestum) aan de golf van Salerno in Z. Italië.
Talloos zijn ook de afbeeldingen van Poseidon-Neptunus op Romeinse mozaïeken; een vloermozaïek in de thermen aan de Decumanus Maximus te Ostia vertoont Neptunus, een gespan van vier zeepaarden mennend, terwijl Nereïden, Tritonen, dolfijnen etc. het omringen. Ook op fresco’s te Pompei i en Herculaneum is de god veelvuldig afgebeeld. In de schilderkunst en beeldhouwkunst van renaissance en barok is de Neptunusfiguur een bijzonder geliefd onderwerp en met name ontmoet men het beeld van de god in tuinen, parken en fonteinmonumenten.
Zie Cronus, Rhea, Amphitrite, Odysseus, Polyphemus, Athena, Pegasus, Perseus, Antaeus, Procrustes, Cercyon, Triton, Neleus, Pelias, Aloaden, Thoösa, Apollo, Hera, Athena, Isthmische spelen, Neptunus
