Mythologische Encyclopedie

Dr. A. van Anken (1961)

Gepubliceerd op 08-04-2020

POLYPHEMUS

betekenis & definitie

(Gr. Poluphemos)

1. Een Cycloop, zoon van Poseidon en Thoosa. Toen Odysseus op zijn zwerftocht bij hem belandde, sloot Polyphemus hem en een aantal makkers op in zijn hol, en verslond een zestal van hen. Met een list wist Odysseus de Cycloop van zijn ene oog te beroven en uit het hol te ontkomen. De woedende Polyphemus riep de wraak van zijn vader Poseidon over de ontsnapte Grieken af. Op zijn verdere tocht werd Odysseus dan ook door stormen achtervolgd (Hom. Od. 1,70; IX, 106 e.v.; Verg. m, 618 e.v.; Ov.XIII,765). Een ander verhaal vertelt van Polyphemus’ liefde voor de nimf Galatea, waarvan Acis het slachtoffer werd.
2. Een vriend van Heracles, die met hem deelnam aan de Argonauten tocht. Beiden werden in Mysië achtergelaten, waar Polyphemus de stad Cius (tgw. Gemlik) stichtte.

ICONOGRAFIE Vooral op de oudere Griekse ceramiek is de scène van het blindmaken van Polyphemus door de makkers van Odysseus, een vaak voorkomend thema; de Cycloop is een naakte baardige reus met sateroren. Soms zijn behalve het ene oog in zijn voorhoofd, ook de beide normale mensenogen summier aangegeven op de vazenschildering. Een rij van mannen, gezamenlijk een lange paal torsend, stoot het puntige einde ervan in het oog van de reus: bijv. op een krater van Aristonothus uit Argos (7 de eeuw v.C.) te Rome, en op een Chalcidische amphora (ca. 530 v. C.) te Londen. Op een Laconische kylix (ca. 550 v.C.) te Parijs, reikt Odysseus de Cycloop nog een beker wijn toe, terwijl de reus nog enkele ledematen van de door hem verslonden mannen in de hand houdt. Op wandschilderingen ziet men wel zijn liefde voor Galatea afgebeeld, bijv. in de casa del Sacerdote Amando te Pompeii: de nimf, gezeten op een dolfijn, wordt gadegeslagen door Polyphemus, die als herder is voorgesteld. Bekend is ook het fresco in het huis van Augustus op de Palatijn te Rome (zgn. casa di Livia). Polyphemus, tot aan het bovenlijf in het water staande, kijkt met verliefde blik naar de nimf Galatea die op een zeepaard voorbijvaart. Twee andere nimfen zien toe, en een kleine Amor staat op de schouders van de Cycloop en hanteert de om zijn hals geslagen teugels.

Zie Poseidon, Thoosa, Odysseus, Galatea, Acis, Heracles, Argonauten

< >