De republiek Zuid-Afrika is opgebouwd uit vier vroegere Britse koloniën in het uiterste zuiden van Afrika. Tot 1961 stond het land bekend als de ‘Unie van Zuid-Afrika’ en was het lid van het Britse Gemenebest.
Omdat de andere leden van dit Gemenebest zich echter verzetten tegen de Zuidafrikaanse ‘apartheidspolitiek’ (het toekennen van andere rechten aan de gekleurde bevolking dan aan de blanken) trad Zuid-Afrika uit deze organisatie. Tot dan toeerkenden de Zuidafrikanen de Britse vorstin als het hoofd van hun regering. Na het uittreden uit het Gemenebest was dit niet langer mogelijk. Zuid-Afrika wijzigde toen zijn staatsvorm en werd een republiek. Hoofdstad van het land is Pretoria.
Pretoria is echter niet de oudste stad van Zuid-Afrika. Die eer komt toe aan Kaapstad, de grootste havenstad van het land, die meer dan 300 jaar geleden werd gesticht door Nederlandse kolonisten.
Ten zuiden van Pretoria werd in 1870 diamant ontdekt en in 1876 goud.
Tussen de Britten in het zuiden en de Nederlanders (‘Boeren’) in het noorden boterde het echter niet en in 1899 brak tussen beide groepen de zg. ‘Boerenoorlog’ uit. Inzet van die oorlog was natuurlijk het bezit van de kostbare diamanten goudmijnen in het gebied van de Boeren. De oorlog duurde tot 1902 en werd gewonnen door de technisch veel beter uitgeruste Britten.
Op die wijze werd het gebied van de tegenwoordige republiek Zuid-Afrika een Britse kolonie. De vier delen van die kolonie verenigden zich in 1910 tot de Unie van Zuid-Afrika, die binnen het kader van het Britse Gemenebest zelfbestuur kreeg. Aan die toestand kwam dus in 1961 een einde door het uitroepen van de republiek Zuid-Afrika. De republiek heeft twee officiële talen: het Engels en het Afrikaans. Deze laatste taal stamt af van het Nederlands en kan door ons zij het met enige moeite gelezen en verstaan worden.
Binnen het grondgebied van de republiek liggen nog twee Britse protectoraten Swaziland en Basoetoland. Verder beheert Zuid-Afrika in opdracht van de Verenigde Naties het mandaatgebied Zuidwest-Afrika: een voormalige Duitse kolonie. Op het ogenblik is dit gebied echter praktisch ingelijfd bij de republiek.
In het droge, westelijke gedeelte van het land bevinden zich talrijke grote schapenfarms. Wol is dan ook een belangrijk Zuidafrikaans exportprodukt. De rest van de uitvoer bestaat bijna uitsluitend uit delfstoffen. Ze zijn voornamelijk afkomstig uit de omgeving van Johannesburg en bestaan uit goud, diamant, uranium, koper, ijzer, steenkool en enige andere mineralen. De Zuidafrikaanse goudproduktie is de grootste ter wereld. Als gevolg daarvan is Johannesburg uitgegroeid tot de grootste stad van de republiek en tot het belangrijkste handels-, spoorweg- en luchtvaartcentrum.
In de omgeving van Johannesburg liggen uitgestrekte weidegronden en wordt op grote schaal maïs verbouwd.
Kaapstad vormt het centrum van een streek die bekend staat om haar fruitteelt, haar zuivelindustrie en haar tarwevelden. Langs de Zuidafrikaanse oostkust ligt een gebied van tropisch laagland waarop maïs, suikerriet en bananen worden verbouwd. Zuid-Afrika kampt al jaren met een ernstig rassenprobleem. De oorsprong van dat probleem ligt in het verre verleden toen er onophoudelijk strijd werd geleverd tussen de blanke kolonisten en de oorspronkelijke negerbevolking van het land.
Op het ogenblik is de negerbevolking van Zuid-Afrika drie of vier keer zo groot als de blanke. Het grootste gedeelte van die gekleurde bevolking is nog betrekkelijk onontwikkeld en arm en leeft (voorzover ze niet werkzaam is in industrie of mijnbouw) in speciale negergebieden.
Ondanks het grote aantal kleurlingen is de macht in Zuid-Afrika nog steeds in handen van de blanken. Deze doen alle mogelijke moeite om die macht te behouden. Een van de voornaamste wapens daartoe is de Zuidafrikaanse apartheidspolitiek die tot einddoel heeft het scheiden van het blanke en het zwarte bevolkingsdeel. Deze apartheidspolitiek heeft echter geleid tot verscheidene ongewenste toestanden die in de rest van de wereld grote weerstand hebben opgeroepen. Als gevolg daarvan is Zuid-Afrika praktisch alleen komen te staan en is het land uit verscheidene internationale organisaties gestoten. Een van de belangrijkste problemen waarmee het land op het ogenblik kampt, is dan ook het tot een oplossing brengen van het rassenvraagstuk.