Iedereen heeft wel eens een echo gehoord en weet wat dat is: geluidsgolven, die door een stevig oppervlak teruggekaatst worden en dan opnieuw hoorbaar zijn. Radar maakt van een soortgelijk verschijnsel gebruik; inplaats van met geluidsgolven werkt dit systeem echter met radiogolven.
Zulke radiogolven stoten op een oppervlak, dat ze niet kunnen passeren en worden teruggekaatst. Teruggekeerd op hun punt van uitgang worden ze naar een soort televisiescherm geleid. Dat scherm laat in ruwe vorm zien door welk voorwerp de radiogolven worden teruggekaatst. Dat voorwerp verschijnt namelijk als een lichtgevend puntje op het scherm. Hoe meer radiogolven door het voorwerp worden teruggekaatst, hoe helderder het puntje wordt.Van sommige stoffen kaatst een bal beter terug dan van andere. Zo is het ook met de radiogolven, die bij radar worden gebruikt. Een radarman heeft geleerd de ‘geheime tekens’ van zijn scherm te vertalen en kan daardoor heel gemakkelijk vaststellen, wat de lichtgevende puntjes op zijn scherm in werkelijkheid zijn.
Radargolven zijn uiterst korte radiogolven. Evenals alle radiogolven reizen ze even snel als het licht: met een snelheid van bijna 300.000 km per seconde. Dat betekent dus, dat een radarman de beelden van de terugkaatsende voorwerpen bliksemsnel op zijn scherm krijgt. Toch kost het de radargolven nog een fractie van een seconde om naar een voorwerp toe te reizen en er weer van terug te keren. Met ingenieuze apparatuur is het mogelijk die tijd te meten en aan de hand ervan de afstand tussen het radarapparaat en het terugkaatsende voorwerp vast te stellen. Elk radarstation is uitgerust met een speciale zend- en ontvangantenne die de golven tot een smalle bundel bijeenbrengt en die bundel laat ronddraaien zoals de lichtbundel van een vuurtoren.
Toen het radarsysteem pas was uitgevonden, werd het nog ‘Radio Detection and Ranging’ genoemd. Dat betekende zoiets als ‘opsporen en richtingbepalen per radio’. Het woord ‘radar’ is later samengesteld uit de belangrijkste letters van dat lange en moeilijke woord.
In de Tweede Wereldoorlog speelde radar een belangrijke rol bij de redding van Engeland. Duitse bommenwerpers richtten aanvankelijk grote schade aan in verscheidene Engelse steden. Met behulp van radar gelukte het de Engelsen echter de naderende vliegtuigen op te sporen en ze gevechtsvliegtuigen tegemoet te zenden. Ook in andere oorlogsgebieden speelde radar later een grote rol. Het systeem hielp steden beschermen tegen onverwachte luchtaanvallen en leidde bommenwerpers met grote nauwkeurigheid naar hun doel. Zelfs als een stad verborgen lag onder mist of rook kon een vlieger haar met behulp van radar in de scheepvaart zonder moeite vinden.
Op dezelfde wijze konden met radar uitgeruste slagschepen vuren op vijandelijke schepen die zich achter een rookgordijn hadden teruggetrokken en konden kustbatterijen landingstroepen onder vuur nemen die onder dekking van de mist aan land wilden komen. Tegenwoordig hebben talloze landen de beschikking over radarstations. Ze zijn niet alleen bestemd om onverhoedse aanvallen tijdig op te merken maar spelen ook een grote rol bij het binnenloodsen van schepen en vliegtuigen tijdens mist en slecht weer. Bekend is bijvoorbeeld de radarinstallatie bij Hoek van Holland, die bij slecht weer de inkomende schepen binnen de pieren leidt. Ook IJmuiden (Noordzeekanaal) en Antwerpen hebben zulke installaties. Ook schepen zijn tegenwoordig bijna allemaal uitgerust met radarinstallaties.
Met behulp daarvan kunnen ze tijdens mist en stormweer veilig blijven varen en worden ze tijdig gewaarschuwd voor de aanwezigheid van andere schepen, ijsbergen, enz. Radargolven hebben tijdens wetenschappelijke experimenten al de afstand aarde-maan en terug afgelegd: een reis van bijna een miljoen kilometer. Waarschijnlijk zullen ze ons in de toekomst in staat stellen door de wolken van Venus heen te dringen en een antwoord te vinden op de talloze vragen die er nog bestaan ten aanzien van Mars.