Gouden horizon encyclopedie

Dr. B.M. Parker (1959)

Gepubliceerd op 07-10-2024

GELDERLAND

betekenis & definitie

Wie de provincie Gelderland kent, zal het begrijpelijk vinden, dat steeds meer toeristen uit binnen- en buitenland (maar vooral uit het binnenland) er hun vakantie komen doorbrengen. Binnen de grenzen van het gebied dat eeuwenlang bestuurd werd door de graven van Gelder, liggen immers een aantal landschappen die hun gelijke in Nederland nauwelijks vinden.

En ze verschillen in zoveel opzichten van elkaar dat een tocht door het Gelderse telkens opnieuw een boeiende ervaring is.Een groot gedeelte van de provincie wordt in beslag genomen door de Veluwe. ‘Veluwe’ is een oud woord, dat ‘slecht land’ betekent. Van landbouwkundig oogpunt uit is de grond van de Veluwe inderdaad van lage kwaliteit. Hij bestaat voor het grootste gedeelte uit arme zandgrond, waarop - voordat de kunstmest in gebruik kwam - hoogstens wat weinig eisende gewassen verbouwd kunnen worden zoals haver en boekweit. De Veluwe was om die reden vroeger dun bevolkt. Alleen kleine boeren en schaapherders konden er een schamel bestaan vinden. Van grote betekenis is de Veluwe pas de laatste jaren geworden.

Dit gebied, dat voor een groot deel begroeid is met dichte naaldbossen en heidevelden, vervult namelijk een belangrijke functie als recreatiegebied. Bewoners van streken, waar de industrie zich na de laatste wereldoorlog sterk heeft uitgebreid en waar steeds meer ‘platteland’ moet wijken voor de zich uitbreidende steden, vinden op de Veluwe de rust, de stilte en de ontspanning, waarnaar ze in hun eigen streek tevergeefs zoeken. Ze kunnen er urenlang door de bossen dwalen; ze kunnen er herten, wilde zwijnen, fazanten, moefflons en vossen ontmoeten; ze kunnen er kamperen, wandelen, fietsen; kortom: ze kunnen er genieten van een natuur, die nauwelijks is aangetast door de moderne tijd.

Ten zuiden van de Veluwe en daarvan gescheiden door de Rijn ligt de Betuwe (‘Betuwe’ betekent ‘goed land’). Deze streek is in het verre verleden door Rijn, Maas en Waal bedekt met een laag vruchtbare rivierklei. Als gevolg daarvan hebben land- en tuinbouw zich in dit gebied volop kunnen ontwikkelen. De fruitteelt van de Betuwe is niet alleen bekend geworden door de bloeiende boomgaarden in het voorjaar maar ook door de talrijke fruitprodukten (jam, fruitconserven). De belangrijkste landbouwprodukten van de Betuwe zijn tarwe en suikerbieten. Ook de veeteelt neemt in deze streek een belangrijke plaats in.

Ten zuidoosten van de Veluwe, aan de overzijde van de IJssel, ligt tenslotte de Achterhoek, waarvan de bodem hoofdzakelijk bestaat uit zand en beekbezinkingsgronden. Ook in deze streek liggen uitgestrekte bossen. In tegenstelling tot de Veluwe zijn het voornamelijk loofwouden (beuk, eik, etc.). De Achterhoek is bovendien bekend om de talrijke kastelen.

In het noorden grenst de provincie Gelderland aan het IJsselmeer. Oude, romantische havenstadjes als Harderwijk en Elburg gaan daar als toeristenplaatsen eveneens een nieuwe toekomst tegemoet. Door de inpoldering van het IJsselmeer en het ontstaan van Oostelijk Flevoland zijn ze namelijk komen te liggen op de zuidelijke oever van het Veluwemeer, dat snel bezig is uit te groeien tot het belangrijkste watersportcentrum van Midden-Nederland.

Gelderland, dat een bewogen geschiedenis achter de rug heeft (van de oorlogen van de graven van Gelder tot de slag om Arnhem), begint zich de laatste jaren bovendien in toenemende mate te industrialiseren. De belangrijkste industriecentra van de provincie zijn Arnhem (de hoofdstad van de provincie), Apeldoorn, Nijmegen, Winterswijk, Doetinchem, Ede en Renkum; de voornaamste industrieprodukten metaalwaren, kunstvezelstoffen, textiel, chemische produkten, rubber, elektrotechnische artikelen, papier en chocolade-artikelen.

< >