Duits keizer (1519-56), *24.2.1500 Gent, ✝ 21.9.1558 San Yuste: oudste zoon van → Filips de Schone en Johanna van Aragon; volgde 1506 na zijn vaders dood deze op in de Nederlanden en Bourgondië; 1515 meerderjarig verklaard, werd Karel 1516 na de dood van zijn grootvader Ferdinand koning van Spanje en erfde 1519 van zijn andere grootvader keizer Maximiliaan de Oostenrijkse Hausmacht’; werd hetzelfde jaar (ondanks mededinging van de Franse koning Frans i) met behulp van geld der Fuggers tot Duits keizer gekozen. In de Nederlanden zette hij de centralisatiepolitiek voort, zodat onder hem de eenheid van de 17 gewesten voltooid werd.
Hij verwierf 1524, 28, 36 en 43 respectievelijk Friesland. Utrecht en het Oversticht, Groningen en Drenthe, en Gelderland. In 1531 richtte hij een centraal bestuur in, bestaande uit landvoogdes en 3 raden ( → Raad van State, → Geheime Raad en → Raad van Financiën), terwijl in de gewesten → stadhouders benoemd werden. Onder de lange strijd die Gelderland tegen hem voerde had geheel Noord-Nederland te lijden, terwijl Brabant en Vlaanderen toen (vooral Antwerpen) grote economische bloei beleefden. De eenheid van de Nederlanden t.o.v. het Duitse Rijk versterkte hij door het Verdrag van Augsburg (1548, → Bourgondische kreits), terwijl toekomstige verdeling belet moest worden door de → Pragmatieke Sanctie (1549). De teleurstellende gang van zaken in Duitsland, waar zijn nederlaag tegen de protestanten door de Godsdienstvrede van Augsburg (1555) bekrachtigd werd, bleek te veel voor de vroeg-oude monarch; hij trad 1555 af en trok zich terug in een Spaans klooster.
Karel werd in de Oostenrijkse erflanden en het Duitse keizerschap opgevolgd door zijn broer Ferdinand en in Spanje, de Nederlanden en Italië door zijn zoon Filips II. Karel was gehuwd met Isabella van Portugal: uit zijn liaison met Barbara Blomberg ontsproot → Don Juan en uit die met Johanna van der Gheinst → Margaretha van Parma.Litt. L.P.Gachard. Retraite et mort de Charles v au monastère de Yuste (1854-55); A.Henne, Histoire du règne de Charles-Ouint en Belgique (10 dln . 1858-60): H.Baumgarten, Geschichte Karls v (3 dln.. 1885-92); E.Armstrong, The Emperor Charles v (2 dln., 1910); E.Gossart. Charles-Quint. roi d’Espagne (1910): J.S.Theissen, De Regering van Karel v in de Noordelijke Nederlanden (1912); W.Tritsch, Karl v. Kaiser der Christenheit (1935); K.Brandi. Kaiser Karl v (2 dln., 3e dr.. 1941; Ned. vert. 1946); G.de Boom, Charles-Quint. Princc des Pays-Bas (1943); J.Babelon.
Charles-Quint (1947); Charles-Quint et son temps (Ed. du Ccntre national de la Recherche scientifique. 1959); P.Rassow und ESchalk (ed.), Karl v. Der Kaiser und seine Zeit (1960); M.Baelde, Financiële politiek en domaniale evolutie in de Nederlanden onder Karel v en Filips n (in: TvG 1963); Ch.Terlinden. Carolus Quintus (1965); M.Fernandez Alvarez. Charles v (1975).
