[<Lat. sanctio pragmatica, sedert de 5e eeuw term voor sommige keizerlijke ordonnanties], aanduiding voor o.a. twee Habsburgse successieregelingen:
1) 4.11.1549, uitgevaardigd door keizer Karel V; om latere verdeling van de Nederlanden te voorkomen. De kroon werd erfelijk verklaard in alle Ned. gewesten, zowel in de mannelijke als in de vrouwelijke linie en onttrokken aan de keizerlijke jurisdictie.
2) 19.4.1713, uitgevaardigd door keizer Karel VI betreffende de opvolging in de Habsburgse erflanden; zij voorzag deze opvolging voor de mannelijke afstammelingen van de keizer en bij ontstentenis hiervan, voor zijn dochters. Karel VI trof deze regeling om zijn opvolging door Maria Theresia te verzekeren. Na aanvaard te zijn in de verschillende Habsburgse erflanden, moest de Pragmatieke Sanctie ook gewaarborgd worden door de grote mogendheden. Om dit te verkrijgen deed Karel VI verschillende concessies, o.m. aan Engeland en de Noordned. Republiek, waardoor hij de belangen van zijn onderdanen offerde aan zijn dynastieke politiek. → Oostendse Compagnie. (→ Oostenrijkse Successieoorlog).
Litt. A.Bachmann, Die Pragmatische Sanction und die Erbfolgeordnung Leopolds i (1894); G.Turba, Ueber das rechtliche Verhältnis der Niederlande zum deutschen Reiche (in: Drittes Jahresber. Staats-Gymnasiums im xiii. Bezirke in Wien. 1903); W.Michael. Zur Entstehung der Pragmatischen Sanction (1939; betr. 1713).
