Ned. gemeente in de prov. Noord-Brabant, aan de Aa en de Mark.
Ontwikkelde zich uit een nederzetting in de nabijheid van een burcht en wordt 1125 (wellicht 1116) het eerst genoemd. De naam Breda zou ontstaan zijn uit Brede A. Vóór 1252 schonk Hendrik van Breda het oudst bekende handvest aan de poorters. Blijkens de inhoud had de stad toen reeds stadsrechten.Door het huwelijk van → Johanna van Polanen met Engelbert i, graaf van Nassau (1.8.1403) kwamen stad en heerlijkheid aan de Nassau’s. Werd in de 16e eeuw een belangrijke vesting, die in de Tachtigjarige Oorlog enkele malen van bezitter wisselde; 1577. 1590 (krijgslist met turfschip) en 1637 veroverd door de Staatsen, 1581 en 1625 door de Spanjaarden. In 1567 vergaderde hier het Compromis van → Breda, de vrede van Munster (1648) bracht herstel van handel, nijverheid en scheepvaart. In 1667 werd hier de Vrede van → Breda gesloten. De → Barrièretractaten verminderden het militaire belang van de stad; de handel verliep door de verzanding van Mark en Dintel en na ca. 1750 was Breda een kwijnend provinciestadje geworden, waarbij een grote rol speelde, dat Noord-Brabant → Generaliteitsland was. In de 19e eeuw begon weer een opleving op economisch gebied.
Sinds 1853 is Breda een bisschopszetel. Van 1870—80 werd de stad ontmanteld en werd nu economisch centrum van de Baronie.
LITT. D.C.J.Mijnssen, Kroniek der stad Breda (1938); T.M.Roest van Limburg. Het kasteel van Breda (1940); A.Hallema, Breda vertelt van zijn bevrijding (1947);
A.van Eek. De bonte historie van Breda (1947); F.F.X.Cerutti enz., Gesch. van Breda. De middeleeuwen (1952); H.J.Wolf, Het kasteel van Breda en de KMA 1828-1958 (1958); H.F.J.M.van den Eerenbeemt (red.). Aspecten van het sociale leven in Breda na 1850 (1965); A.J.M.Beenakker, Breda in de eerste storm van de opstand 1545-69 (1971): V.A.M.Beermans e.a., Gesch. van Breda 1568-1795 (1977); Jaarboeken van de geschied- en oudheidk. kring van Stad en Land van Breda ‘De Oranjeboom'.
