Wie wind zaait, zal storm oogsten, wie onrust veroorzaakt, zal er de gevolgen zelf van ondervinden.
Dit is een van de bijbelse spreekwoorden die volop leven, zoals blijkt uit de vele varianten die erop te vinden zijn. Zowel wind als storm worden regelmatig vervangen door andere zaken. De herkomst is Hosea 8:6-7, in een voorspelling over de ondergang van de stam Efraïm: ‘Nee, het kalf van Samaria [de stam Efraïm] zal verpulverd worden. Want wie wind zaait zal storm oogsten. Het zaad brengt geen koren voort, en als het al vrucht draagt dan geeft het geen meel, en als het al meel geeft dan wordt het door vreemden verslonden’ (NBV). Uitdrukkingen met zaaien en oogsten komen ook elders in de bijbel voor en zullen bijgedragen hebben aan de bekendheid van wie wind zaait, zal storm oogsten. Zie bijvoorbeeld Galaten 6:7, ‘Vergis u niet, God laat niet met zich spotten: wat een mens zaait, zal hij ook oogsten’ (NBV). De uitdrukking wordt, zij het zelden, ook in verband gebracht met een werkelijke storm: ‘De reeks rampen is te onheilspellend om nog langer toevallig te zijn. Willen we wachten? Dan wordt onze aarde een grootschalig experiment. En als dat verkeerd uitpakt, ondervinden we zelf de ergste gevolgen. Wie wind zaait, zal storm oogsten... De orkaan Andrew hield verschrikkelijk huis in de Verenigde Staten. In Florida werden hele dorpen met de grond gelijk gemaakt’ (Greenpeace, 1992, nr. 4).
Bijbelcitaat: Leidse vertaling (1899-1912), Hosea 8:7. Want wind zaaiden zij, storm zullen zij oogsten. (In enkele oude vertaling staat stormwint i.p.v. storm, zoals in de Leuvense Bijbel, 1548. De Statenvertaling (1637) heeft hier wervel-wint.)
Gebruiksvoorbeeld: Multatuli is echt de enige, en hij wordt gehaat. Wie wind zaait, zal storm oogsten, zegt het spreekwoord zonder nader te verklaren hoe wind gezaaid kan worden, want het bestond al voordat de huisvrouwen ruzie met de buren kregen als de stof¬zuiger te veel lawaai maakte. (Elseviers Magazine, 31-1-1987)
Gebruiksvoorbeeld: Ook elders in Deventer wordt sociale vernieuwing gezaaid en succes geoogst. (Journaal, sept. 1993)
Gebruiksvoorbeeld: [In een fax aan rooms-katholiek Brabant:] Een beetje nicht, maar ook de gemiddelde grachtenhetero, slaapt graag uit. Dus als je als uitslaper elke zondag om een uur of half tien gestommel op de trap hoort, plus het bijbehorende klokgelui, dan geeft dat irritatie. En wat begint als irrittie kan al snel uitgroeien tot een etnisch conflict. Wie wind zaait, zal storm oogsten. (Y. van ’t Hek, Fax, 1998, p. 42)
Gebruiksvoorbeeld: Wie paniek zaait zal intolerantie oogsten. (De Volkskrant, 27-2-1999, p. 19)
Gebruiksvoorbeeld: [Twee plaatjes, waarop Jerommeke vuistslagen uitdeelt en zegt:] ‘Wie vuisten zaait...’ [1e plaatje] ‘...zal slagen oogsten! Is nog maar klein voorbeeld!’ [2e plaatje] (W. Vandersteen, Suske en Wiske. De botte botaknol, 1994 (1981), p. 55)
Iemands raad e.d. in de wind slaan, iemands raad e.d. negeren, er niet naar luisteren.
Mogelijk stamt de uitdrukking iets in de wind slaan uit de bijbel. In de NBG-vertaling komt het voor in Spreuken 8:33, ‘Hoort naar de vermaning, dan wordt gij wijs, slaat haar niet in de wind’. In de oudere bijbelvertalingen is de uitdrukking niet in dit vers te vinden, maar wel in Genesis 45:26, zoals in de Liesveldtbijbel (1526): ‘Maer sijn hert sloecht inden wint, want hi en geloofdes niet’ (De Statenvertaling (1637) heeft hier: Doe besweeck sijn herte.).
Gewoonlijk slaat men raad in de wind, maar ook anders geformuleerde meningen en mededelingen worden in de wind geslagen -- niet opgevolgd, naast zich neergelegd. In de twee genoemde verzen komt de uitdrukking niet voor in de NBV, maar wel weer op enkele andere plaatsen, waaronder Spreuken 19:27, ‘Mijn zoon, luister maar niet langer naar mijn onderricht als je mijn wijze woorden in de wind wilt slaan.’
Bijbelcitaat: Liesveldtbijbel (1526), Genesis 45:26. Zie hierboven.
Gebruiksvoorbeeld: Literaire conventies berusten uiteindelijk op conventies van de taal: ‘aan alles slibt betekenis’ en die afspraken mag je niet zomaar in de wind slaan. (NRC, 23-11-1984)
Gebruiksvoorbeeld: Het advies van een partijlid om lid te worden van het Rushdie Defence Committee sloeg hij in de wind. (NRC, jan. 1994)
Gebruiksvoorbeeld: Leden van zijn eigen fractie hadden Brinkman de afgelopen week niet voor niets geadviseerd het commissariaat aan de wilgen te hangen. Brinkman sloeg deze raad echter in de wind. (NRC, apr. 1994)
