Aan de vruchten kent men de boom, men leert iemand kennen door zijn daden.
Het spreekwoord aan de vruchten kent men de boom is mogelijk gebaseerd op de woorden in Matteüs 7:15-17: ‘Pas op voor valse profeten, die in schaapskleren op jullie afkomen maar eigenlijk roofzuchtige wolven zijn. Aan hun vruchten zul je hen herkennen. Men plukt toch geen druiven van doornstruiken of vijgen van distels? Zo draagt elke goede boom goede vruchten, maar een slechte boom draagt slechte vruchten’ (Matteüs 7:15-17, NBV).In het moderne Nederlands wordt de uitdrukking ook wel gebruikt voor mensen in verband met hun familierelatie, mogelijk door de associatie met de uitdrukking de appel valt niet ver van de boom.
Bijbelcitaat: Liesveldtbijbel (1526), Matteüs 7:16. Wacht v voor die valsce propheten dye in scaepclederen tot v comen, want van binnen sijnt gripende woluen, Aen hair vruchten sult ghise kennen.
Gebruiksvoorbeeld: De ene na de andere roman verschijnt met deze episode [de Tweede Wereldoorlog] als onderwerp. Volgens het spreekwoord herkent men aan de vruchten de boom: het valt achteraf niet mee. (NRC, 3-12-1999, p. 39)
Gebruiksvoorbeeld: [Rector De Vries van het seminarie Rolduc:] Rolduc is een goed instituut dat de kerkleer respecteert. Aan de vruchten kent men de boom. (Volkskrant Magazine, 18-9-1999, p. 15)
Verboden vrucht, iets aangenaams, vooral toegepast op seksueel gebied, wat niet toegestaan is.
Verboden vruchten plukken of proeven e.d., sex hebben voor of buiten het huwelijk.
De verboden vrucht werd door God aangewezen in het paradijs. Adam en Eva mochten vruchten van alle bomen eten, behalve van één. Toen zij dat toch deden -- en dus van de verboden vrucht aten -- moesten zij het paradijs verlaten. ‘We mogen de vruchten van alle bomen eten, [...] behalve die van de boom in het midden van de tuin. God heeft ons verboden van de vruchten van die boom te eten of ze zelfs maar aan te raken; doen we dat toch, dan zullen we sterven’ (Genesis 3:2-3, NBV). Met een verboden vrucht bedoelt men ook wel de partner in een overspelige relatie. Hiermee hangt ook samen de verboden vruchten plukken, seksuele omgang hebben met iemand die niet de wettige partner is. Verboden vrucht is ook de naam van een bepaald merk zoet, zwaar, donkerbruin bier. Zie ook Zondeval.
Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 518-523. van alre vruucht soe soutu eeten / Sonder die es an den boem / Die goets ende quaets leert neemen goem / vp wat daghe dat dur af eets / Sprac got hic wille dat tud weets / Dan soutu daer naer steruelic wesen (Van alle vruchten mag je eten, behalve van degene aan de boom die goed en kwaad leert kennen. Ik wil dat je je realiseert, sprak God, dat je op de dag dat je daarvan eet vanaf dan sterfelijk zult zijn.)
Gebruiksvoorbeeld: ‘Dat krijg je als je alleen maar onbenullige mannen uitzoekt. Je hebt echt een belachelijke teeltkeus. Al die kneuzen. Dan had je nog beter mij kunnen nemen.’ ‘Jij bent mijn verboden vrucht.’ ‘Van de liefde die vriendschap heet.’ ‘Precies.’ (C. Nooteboom, Allerzielen, 1998, p. 11-12)
Gebruiksvoorbeeld: [Samenvatting van een verhaal:] rockmuzikant maakt liedjes, heeft sukses, proeft vele verboden vruchten, voelt twijfel, trekt zich terug in zichzelf, maakt mindere platen, bezoekt health farm, wordt wedergeboren en maakt comeback. (De Standaard, nov. 1995)
Gebruiksvoorbeeld: Freek had gezegd dat het nu echt de hoogste tijd was [voor het hebben van geslachtsgemeenschap, in dit geval voor het huwelijk], en zocht een romantisch plekje op een industrieterrein buiten de stad. [...] Freek plukte de verboden vruchten. Het enige dat ik van mijn executie herinner was dat ik dacht: Is dat nou het moois dat God heeft geschapen? (G. Schuurman, Het begin duurt levenslang, 1990, p. 79)
