Friese gemeente van 1570 ha met (1953) 13 640 inw., van wie (1947) 77.5 pct Prot., 9,5 pct R.K. en 13 pct andersdenkenden, ligt ten Z. van Franeker en Harlingen aan het IJselmeer en de Waddenzee. Tot de gemeente behoren de drooggemaakte Makkumer en Parregaster meren.
De bodem bestaat uit klei. Veehouderij, visserij, scheepvaart en enige nijverheid (aardewerk, pannen, scheepsbouw, zuivel) zijn de voornaamste middelen van bestaan.Tot Wonseradeel behoren vele dorpen, w.o. Arum (1953: 1270 inw.), Allingawier, Burgwerd (460 inw.), Cornwerd, Dedgum Exmorra (445 inw.), Ferwoude, Gaast, Greonterp, Hartwerd, Hichtum, Hieslum, Idsegahuizum, Kimswerd (660 inw.), Lollum, Longerhouw, Makkum (de voornaamste plaats: 2565 inw.), Parrega (665 inw.), Piaam, Pingjum (955 inw.), Schettens, Schraard, Tjerkwerd (565 inw.), Witmarsum (1630 inw.), Wons (460 inw.) en Zurich (360 inw.). Een deel van de Afsluitdijk behoort tot deze gemeente. Het gemeentehuis staat in Witmarsum.
