de kunst of gave om al dan niet door het aanwenden van geheime kunsten tot de kennis van verborgenheden of van toekomstige gebeurtenissen te geraken, komt in allerlei vormen onder alle volkeren der wereld voor. Bij Grieken en Romeinen maakte zij deel uit van de officiële godsdienst; bij de Romeinen voorspelden de augures en haruspices de toekomst uit de vlucht en het eten der vogels, uit de ingewanden der offerdieren enz.
De Germanen en de Kelten schreven de gave der voorspelling vooral aan vrouwen toe. Bijzondere vormen van waarzeggerij zijn de chiromantie, de necromantie en de sterrenwichelarij. Profetieën waren vooral in de Christelijke Middeleeuwen zeer in zwang, waarbij men zich dan zowel op de Bijbel als op de astrologie beriep. Maar ook later deden voorspellingen opgeld.Van de talrijke die in de loop der eeuwen in omloop zijn geraakt en waarvan er verscheidene een taai leven leiden, behoren tot de bekendste die van de H. Brigitta , de H. Hildegardis , Joachim van Fiore, Paracelsus en Nostradamus. In Groningen is vooral de Prophecye vanjaarfke (ca 1500) (uitgeg. door K. ter Laan, Groningen 1931) uit het Oldambt zeer bekend en tot op het laatst van de vorige eeuw vele malen herdrukt, zoals in Friesland de profetie van Yntje Jans (1722). Kort vóór Wereldoorlog I maakte in Frankrijk de Almanach de Madame de Thèbes grote opgang; o.a. werd hierin deze oorlog en de ondergang van het Duitse keizerhuis voorspeld. In Wereldoorlog II werd veel geloof geschonken aan voorspellingen op grond van vondsten in de pyramide van Gizeh (D.
Davidson and H. Aldersmith, The Great Pyramid, its Divine Message I, 1924, bewerkt door G. F. Ph. D. van der Vecht, De steenen spreken. De goddelijke boodschap der groote pyramide, 1936).
In alle steden vindt men beroepswaarzegsters, die de toekomst voorspellen uit koffiedik of uit de kaarten van het kaartspel (kaartlegsters). Hoewel hierin veel bedrog schuilt, is een aantal van deze vrouwen ongetwijfeld supra-normaal begaafd. Ook Zigeunervrouwen houden zich veel met waarzeggerij bezig, vooral met chiromantie.
DR P. J. MEERTENS
Lit.: W. E. Peuckert, Weissager, Byzantinische Weissagungen, Elbische Weissagung, Joachitische Weissagungen, Literarische Weissagung, in: H. Bachtold —Staubli, Handworterb. d. dtschen Aberglaubens, IX (Berlin 1938-'41), kol. 358-440.
