noemde men in de 16de en 17de eeuw de huurtroepen die in dienst genomen waren, maar nog niet tot feitelijke actie waren opgeroepen; zij waren dan „in Wartgelt genommen”. De Hollandse verbastering hiervan werd speciaal gebruikt om troepen aan te duiden, die buiten de gewone schutterij of het gewone garnizoen door een stedelijke autoriteit werden geworven voor de bewaring van de rust.
In tijden van oproer kwam dit herhaaldelijk voor en het was dan ook niets buitengewoons, dat de Staten van Holland bij de Scherpe resolutie van Aug. 1617 de steden machtigden om op deze wijze te waken tegen ordeverstoringen. Het gevaarlijke lag hierin, dat het ditmaal uitdrukkelijk tegen de wens en de bedoeling van de opperbevelhebber, prins Maurits, was, die geweigerd had zijn troepen voor dit doel te doen gebruiken. Er was hier dus een aanleiding voor een burgeroorlog. Waardgelders werden ten getale van ca 2400 in een aantal Hollandse steden en in Utrecht aangenomen. Prins Maurits heeft de laatsten op 1 Aug. 1618 ontwapend (hoewel zij niet onder zijn bevel stonden) en daarna werden de anderen in Sept. 1618 op last der Staten-Generaal afgedankt (z Oldenbarnevelt, Remonstranten en Maurits).
