eigenlijk beter supermicroscoop (z colloïden), is een toestel door Zsigmondy uitgevonden, dat bestaat uit een normaal microscoop, maar waarbij het object i.b. een colloïdale oplossing zijwaarts zeer sterk belicht wordt met een smalle, sterk convergente lichtbundel. Terwijl het oplossend vermogen van een microscoop bij ¼ 𝜇 ligt, zodat van deeltjes die kleiner zijn (submicronen) geen beeld meer kan worden verkregen, ziet men in het ultramicroscoop toch een lichtpuntje, het buigingsbeeld van het verstrooide of Tyndall-licht.
Zo kan de beweging van Brown van deze deeltjes bestudeerd worden en evenzo hun beweging in een electrisch veld (electrophorese). Bij hydrophiele colloïden (z colloïden) is de lichtverstrooiing te gering om de deeltjes in het ultramicroscoop waarneembaar te maken. De waarneming in het ultramicroscoop is analoog aan het zien van de stofjes in een bundel zonlicht. PROF. DR J. A. A. KETELAAR.
