(genoemd naar de mythologische Tantalus, omdat het geen zuren opneemt, d.w.z. niet oplost in zuren), symbool Ta, atoomnr 73, atoomgew. 180,88, is een homoloog van niobium en beide elementen komen in eigenschappen sterk overeen. Het werd in 1802 door de Zweed Ekeberg ontdekt.
Het komt vooral voor als tantaliet, Fe(Ta03), en voorts in columbiet, fergusoniet en yttrotantaliet. De ertsen komen vooral uit Brazilië, de Congo en West-Australië. Het element wordt afgescheiden door ontsluiten met zwavelzuur en zuivering via het complexe fluoride K2TaF7. Het metaal zelf wordt verkregen langs aluminothermische weg of door reductie met natrium of waterstof. Het is in zuivere toestand zeer goed smeed-, plet- en trekbaar, maar gelegeerd en met een weinig oxyd is het vrij hard. Het s.g. is 16.69, sm.pt 2996 gr. C. Het is zeer bestendig tegen corrosie door zuren, w.o. koningswater, behalve fluorwaterstofzuur, en het kan platina veelvuldig vervangen, bijv. voor spindoppen, kroezen (niet voor alkalische smelten), electroden en punten van vulpennen. Voorts vindt het toepassing voor chirurgische instrumenten, injectienaalden, radiobuizen, gelijkrichters, chemische apparatuur enz. In Wereldoorlog II werden platen tantaal gebruikt ter vervanging van ontbrekende schedelgedeelten. Voor gloeilampen is het slechts kort in gebruik geweest. Het Carbide TaC wordt naast wolfraamcarbide voor sneldraaibeitels gebruikt (sm.pt 4400 gr. C.).In de hitte absorbeert tantalium zeer veel waterstof, wederom evenals de platina-metalen.
In de meeste verbindingen is het drie- of vijfwaardig, maar naast TaCl3 en TaCl5 zijn ook TaCl2 en TaCl4 bekend. Het belangrijkste oxyde is Ta305, dat ontstaat bij het sterk verhitten van het metaal of van een verbinding aan de lucht (sm.pt 1470 gr. C.). Hiervan afgeleid zijn de orthotantalaten, M3Ta04, en hexatantalaten, M8Ta,019, die ontstaan door de inwerking van gesmolten natrium- of kaliumhydroxyde op het oxyde. Met fluorwaterstofzuur ontstaat hieruit het moeilijk oplosbare K2TaF7 (scheiding van niobium, dat K2NbOFg geeft, dat beter oplosbaar is). Het TaF5 zelfis een vrij vluchtige stof (sm.pt 96,8 gr. C., k.pt 229,4 gr. C.), die ontstaat uit watervrij HF en TaCl5; laatstgenoemde stof wordt verkregen bij het verhitten van het metaal in een chloorstroom (sm.pt 211 gr., k.pt 241,6 gr. C.). Er zijn ook peroxytantalaten K,TaO2 waaruit een vrij zuur HTa04 kan worden verkregen (verg. niobium).
PROF. DR J. A. A. KETELAAR
Lit.: Ullmann’s Enz. der Techn. Chemie, 9, 767 (1932); Thorpe’s Dict. of applied Chemistry, 11 (1953).
