of Echinodermata vormen een der grote stammen van het dierenrijk. Het is een licht te herkennen groep van zeedieren.
Zij zijn alle in principe vijfstralig van bouw, soms kunnen een of meer dier radiën zich splitsen, zodat schijnbaar een groter aantal stralen ontstaat. De vijfstralige grondbouw is echter altijd nog te herkennen. Elke straal draagt in principe 2 rijen zgn. ambulacraalvoetjes.Elk der stralen is nl. de drager van een vertakking van het in het lichaam langs de huid liggend kanalensysteem, dat men het ambulacraalstelsel noemt. Het vocht hierin is zeewater, dat door een zeefplaat (wegens zijn gelijkenis met een koraal, madreporenplaat genaamd) wordt opgenomen. Een groot aantal kleine zakjes kan door zich samen te trekken of door vocht op te nemen het water in het stelsel bewegen. Door zo’n blaasje kan ook elk voetje worden uitgestoken en ingetrokken. Bij de gewone vormen treft men aan het eind van elk voetje een zuigschijf, waarmee de dieren zich vast kunnen houden. Is dat niet nodig, omdat zij bijv. op een zandige grond leven, of omdat de dieren lange slanke grijparmen hebben, of vastgehecht zijn met een steel, dan wel vrij rondzwemmen, dan zijn ambulacraalvoetjes tot tentakeltjes ingericht, die ook vaak bij de ademhaling dienst doen. Zoals de naam aangeeft, zijn de dieren vaak van stekels voorzien, die (soms op een gewricht) vastgehecht zijn op de kalkplaatjes, die de huid haar stevigheid geven. De algemene vorm is ster-, bol- of worstvormig.
Merkwaardig zijn twee- of driekleppige kleine tangetjes, zgn. pedicellariën, welker taak het is de huid schoon en vrij van parasieten en andere ongewenste aangroeisels te houden. De dieren zijn meestal van gescheiden geslacht; soms heeft zorg voor eieren of voor broed plaats, de meeste soorten maken echter een vrijzwemmend larvenstadium door, ja, de Echinodermenlarven kunnen soms een opvallend deel van het plankton uitmaken. Door een algehele gedaanteverwisseling ontstaat uit de larve een volwassen dier. Het regeneratie -vermogen is in deze groep zeer sterk, bekend zijn bijv. de komeetvormen, die ontstaan, wanneer zeesterren verschillende armen nieuw vormen. Deze zeedieren zijn zelfs al voor brak water gevoelig, zodat er maar weinig soorten tot in de zuidelijke Noordzee doordringen. Men onderscheidt 5 groepen en wel de Crinoidea (z zeelelies), Asteroidea (z zeesterren), Ophiuroidea (z slangsterren), Holothurioidea (z zeekomkommers) en de Echinoidea. Voor het determineren der soorten van de Nederlandse kust zie men: H. Engel, Echinodermen, in: de Fauna van Nederland.
PROF. DR H. ENGEL.
