Engels wijsgeer (Derby 27 Apr. 1820 - Brighton 8 Dec. 1903), autodidact, begon zijn loopbaan als spoorwegingenieur en trad later als journalist en redacteur van het tijdschrift Economist op. Met het door Darwin opgestelde evolutie-beginsel als basis, ontwierp hij een universele systematiek der wetenschappen.
Uit het gezichtspunt van een natuurlijke, voortschrijdende en wetmatige ontwikkeling van elementaire en lagere naar meer complexe en hogere stadia geeft hij een systematisch en afgesloten wereldbeeld. Naast integratie ziet Spencer desintegratie en beide phasen zijn deel van een continu proces. In feite baseert hij dit ontstaan en vergaan in de wereld der verschijnselen op hergroeperingen van materie, op bewegingen en krachten, waardoor zijn visie een sterk mechanistisch aspect verkrijgt. Hij verklaart omtrent de metaphysische grond der verschijnselen niets te kunnen weten: het Absolute, de wereldkracht die zich in de ervaarbare werkelijkheid manifesteert, is ons onbekend en ontoegankelijk.Zijn hoofdwerk, Synthetic Philosophy, bevat als voornaamste onderdelen: First Principles; Principles of Biology, waarin de voortdurende adaptatie van interne aan externe factoren wordt beschreven en Principles of Psychology, dat een mechanistische opvatting van de menselijke psyche geeft; verder Principles of Sociology en ten slotte Principles of Morality, welke een hedonistisch-evolutionistische ethica naar voren brengt.
Bibl.: Social Statics (1850); A System of Synthetic Philosophy (1862-1896); The Factors of Organic Evolution (1887); Autobiography (1904; posth.); Spencer’s Scientif. Correspondence with Sir J. G. Frazer and Others, ed. by R. R. Marett and T.
K. Penniman (Oxford 1932).
Lit.: J. A. Thomson, H. S. (1906); D. Duncan, Life and Letters of H. S. (1908); W.
H. Hudson, H. S. (1908); H. S. Elliot, H. S. (1917); E.
Diaconide, Etude critique sur la Sociologie de H. S. (Paris 1938); H. C. Diferee, H. S. en zijn tijd (A’dam 1905); D. Murray, The Philosophy of Power (1939); R.
C. C. K. Ensor, Some Reflections on H. S.’s Doctrine (London 1946).
