(1) Engels dichter (Strensham, Worcestershire 8 Febr. 1612 - Londen 25 Sept. 1680), (Hudibras- Butler ter onderscheiding van Erewhon-Butler), was een boerenzoon. Na een opleiding aan de Worcester Cathedral School werd hij page bij Elizabeth, gravin van Kent, en trad na enige jaren in dienst als secretaris bij Sir Samuel Luke, een streng Puriteins vrederechter en officier van Cromwell, en vermoedelijk het origineel van Hudibras.
In 1662 (na de Restauratie) was hij rentmeester van Ludlow Castle. Van 16631678 verscheen in drie gedeelten zijn pseudoheldendicht Hudibras, een satire op de verslagen Puriteinen, die in de personen van „ridder” Hudibras en zijn „schildknaap” Ralpho als huichelaars en klaplopers aan de kaak worden gesteld. Het geheel — dat feitelijk onvoltooid is gebleven — is een doorlopend vuurwerk van kwinkslagen en het effect van de groteske rijmen is onweerstaanbaar.
Bibl.: Uitgave van 1726, met houtsneden van Hogarth; geannoteerde uitgave van Zachary Grey (1744); The Collected Works, Cambr., 3 din, bevat in dl I Hudibras, ed. A. R. Waller (1905).
Lit.: J. Veldkamp, S.B., the author of Hudibras (1923); E. A. Richards, Hudibras in the Burlesque Tradition (1937).
(2) Engels schilder, schrijver en musicus (Langar, Nottinghamshire, 4 Dec. 1835 - Londen 18 Juni 1902), zoon van een predikant en kleinzoon van Samuel Butler, de bekende bisschop van Lichfield (1774-1839), ontving zijn opleiding te Shrewsbury en aan het St John’s College te Cambridge (wiskunde en klassieken). Hij was bestemd voor het predikambt, maar zag hiervan af wegens gemoedsbezwaren en ging naar Nieuw-Zeeland (1859), waar hij schapen fokte. In 1864 keerde hij terug, niet onbemiddeld, en vestigde zich met zijn vriend Pauli in Clifford’s Inn, Fleet Street, welk huis hij zijn gehele verdere leven trouw bleef. Hier beoefende hij de schilderkunst en exposeerde in de Royal Academy, maar na ruim 11 jaren zeide hij zoal niet het penseel, dan toch iedere gedachte aan een kunstenaarsloopbaan vaarwel, en ging schrijven.
Zijn eerste belangrijke boek was Erewhon (1872), dat herinnert aan Gulliver's Travels van Swift. Het verscheen anoniem, werd door het lezend publiek toegeschreven aan Bulwer-Lytton, Disraeli, en andere bekende auteurs, en ging goed van de hand, tot Butler zich als de schrijver bekend maakte. In 1898 waren er nog geen 4000 exemplaren verkocht. Trouwens, zijn meeste geschriften gingen er bij het publiek niet in.
Na zijn dood werd dat anders, vooral na de verschijning in 1903 van zijn hoofdzakelijk autobiografische roman The Way of All Flesh, waarin hij zich niet altijd billijk toont jegens zijn familieleden. Hij was te veelzijdig om uit te blinken, viel Darwin’s theorieën aan in Life and Habit (1878) en Evolution Old and New (1879) op gronden, die aan Lamarck herinneren; theoretiseerde over het Evangelieverhaal in The Fair Haven (1873), over Shakespeare’s Sonnetten (1899); over de Homerische kwestie: hij betoogde, dat de Odyssea moet zijn geschreven door een vrouw. Zijn heldere en natuurlijke zinnen lijken zó neergeschreven. Zijn denkbeelden kan men terugvinden in verscheiden boeken van George Bernard Shaw.
Bibl.: Behalve de genoemde: Alps and Sanctuaries of Piedmont (1882); Ex Voto (1888); The humour of Homer (1892); On the Trapanese origin of the Odyssee (1893); A Life of Bishop Butler (1896); The Authoress of the Odyssee (1897); Erewhon Revisited (1901); Essays on Life, Art and Science, bezorgd door R. A. Streatfeild (1904 en 1913); The Shrewsbury Edition ed. by H. F.
Jones and A. T. Bartholomew in 20 dln (1923-1926).
Lit.: Note Books, arranged and edited by H. F. Jones (1912); Further Extracts from the Note-Books ed. A.
T. Bartholomew 0934) , Gilbert Gannan, S. B., A Critical Study (1915); H. Festing Jones, S.
B.: A Memoir (2de dr. 1920); C. E. M. Joad, S.
B. (1924); P. J. de Lange, S. B., Critic and Philosopher (Zutfen 1925); W. G.
Bekker, An Historical and Critical Review of S. B.’s Literary Works (1925); Mrs. M. Garnett, S.
B. and his Family-relations (1926); P. Meissner, S. B. (Leipzig 1931); J. B.
Fort, S. B. (Bordeaux 1934-35), 2 din; Letters between S. B. and Miss E. M.
A. Savage (1935); S. D. H.
Cole, S. B. (1947); P. N. Fur bank, S.
B. (Cambr. Un. Press 1948).
