Joods geleerde (Fayoem 882 - Soera 942) over wiens jeugd en de plaatsen waar hij gestudeerd heeft slechts weinig bekend is. Reeds op 23-jarige leeftijd deed hij zich als geleerde van naam kennen door zijn aanval op het Karaisme.
Zijn streven om deze sekte, die zich strikt aan de letterlijke tekst van het bijbelwoord wilde houden, te bestrijden, bracht hem er toe de eerste systematische samenvatting van de Joodse godsdienst en wetenschap te geven. Vóór Saadiah bestond er in feite geen Joodse wetenschap en hij was de eerste die de stoot gaf tot de studie van de Hebreeuwse grammatica en lexicografie.Van zijn hand is de eerste vertaling van de Bijbel in het Arabisch. Hij vervaardigde een commentaar op de Bijbel en stelde een gebedenboek samen. In het bijzonder maakte hij zich echter naam door zijn filosofisch werk Emunoth vedeoth, waarin hij de vragen van zijn tijd in het licht van de rede tracht te beantwoorden. De fundamentele waarheden van het Jodendom kunnen volgens hem door beschouwing van de geest begrepen worden, zodat er slechts een conflict van geloof met pseudorede kan ontstaan en niet met de werkelijke rede. Saadiah ben Joseph werd in 928 tot Gaon (rector) van de school in Sura benoemd. Hij toonde zich een man van grote doortastendheid hetgeen leidde tot een conflict met de exilarch (hoofd van de Jodenheid) in Babylonië.
Saadiah ben Joseph werd afgezet maar weigerde zijn ambt neer te leggen. In 937 kwam echter een verzoening tot stand.
Bibl.: Saadya’s Kitab al-’Amanat wa’l-’I’tikadat, ed. S. Landauer (Leiden 1880).
Lit.: J. Derenbourg, Les Œuvres complètes de Saadia (1893-1896); J. Guttmann, Die Religionsphilosophie des Saadiah (1882); Henry Malter, Saadia Gaon (Philadelphia 1921); Alexander Altmann, Saadiah Gaon (Oxford 1946).
