bijgenaamd Patriarches, Byzantijns geschiedschrijver (Constantinopel ca 758 - 2 Juni 829), was secretaris van keizerin Irene, daarna monnik en sinds 806 patriarch van Constantinopel. Toen hij zich tegen de beeldstormer keizer Leo V verzette, werd hij in 815 naar een klooster verbannen, waar hij ook overleed.
Men gedenkt hem zowel in de Grieks-Katholieke als in de Rooms-Katholieke kerk. Zijn voornaamste betekenis ligt in zijn theologische werken, waarin hij de theologische kwesties van zijn tijd, vooral de beeldenverering, behandelt. Daarnaast schreef hij twee historische werken, het zgn. Breviarium Nicephori, dat de Byzantijnse geschiedenis van 602-769 behandelt, en de Chronologia compendiaria, een mager chronologisch excerpt van Adam tot op zijn tijd, dat later herhaaldelijk omgewerkt en aangevuld is en door Anastasius in het Latijn vertaald werd.Lit.: A. J. Visser, N. und der Bilderstreit, diss. Groningen (195a).
