(Kaiser Karlsbad; Tsjech.: Karlovy Vary) is een stad in het N.W. van Tsjechoslowakije, met (1947) 30915 inw. De stad ligt op 374 m hoogte in het smalle dal van de Tepl, bij het punt, waar deze in de Eger (Ohre) uitmondt.
De stad, vroeger een der drukst bezochte badplaatsen van Europa, heeft een uit 1865 daterend Kurhaus, de door Jozef Zitek in 1871-1876 gebouwde Mühlbrunnkolonnade, het Kaiserbad, in Franse Renaissancestijl gebouwd in 1895, een schouwburg enz.Het water van de vele koude en de 16 warme, alkalische Glauberzoutbronnen bevat o.a. radiumijzer-natron, is gasrijk en wordt als drank en voor baden gebruikt, vooral bij ziekten van het spijsverteringskanaal. Het water komt uit spleten van granietrotsen en heeft temperaturen, variërend tussen 36 en 75 gr. C. De oudste bron, de Sprudel, geeft de grootste hoeveelheid, nl. 2000 liter water van 75 gr. C. en 2500 liter koolzuurgas per minuut. Ca 90 000 kg mineraalwater en -zout (Karlsbader zout) wordt jaarlijks geëxporteerd.
Bij de bronnen zet zich de Karlsbader Sprudelstein (aragoniet) af, waaruit allerlei sierstenen worden gesneden. Verder is er naaldenfabricage, kant- en borduurwerknijverheid, likeurstokerij, terwijl de porseleinaarde, die in de nabijheid wordt aangetroffen, aanleiding heeft gegeven tot het ontstaan van porseleinindustrie.
Lit.: F. K. Klöpsch, Karlsbad und Umgebung (1927); K. Ludwig, Alt-Karlsbad (Karlsbad 1920); Ph. Buxbaum, K. und seine Quellen (3de dr. 1928).
Besluiten van Karlsbad
noemt men enige voorstellen, die in de zomer van 1819, na de aanslagen op Kotzebue en Heil, op een congres van Duitse ministers te Karlsbad vastgesteld en 20 Sept. door de Duitse Bondsdag na intimidatie van de kleine staten door de samenwerkende Pruisische en Oostenrijkse regeringen aangenomen werden. Zij strekten tot beteugeling der liberale en nationale oppositie der universiteiten. Er werden curatoria ingesteld, die toezicht uit zouden oefenen op studentenverenigingen en op het onderwijs der hoogleraren. De censuur op tijdschriften en brochures werd verscherpt. Vooral werd een verduidelijking gegeven van art. 13 der Bondsacte in monarchale zin. De bewerker van deze voor de vrije ontwikkeling van het Duitse geestesleven zo belemmerende bepalingen was de Oostenrijkse minister von Metternich.
Lit.: H. v. Zwiedineck-Südenhorst, Deutsche Gesch. von der Auflösung des alten bis zur Errichtung des Neuen Kaiserreiches (Stuttgart 1903); H. v. Treitschke, Deutsche Gesch. im xgten jahrhundert, II (Leipzig 1882); F. Schnabel, Deutsche Gesch. im igten Jahrhundert, II (Freiburg 1933).
Karlsbader zout
geneesmiddel bereid uit water van de bronnen van Karlsbad, bestaat hoofdzakelijk uit Glauberzout. Het kunstmatige Karlsbader zout bestaat uit 440 delen uitgedroogd natriumsulfaat, 20 delen kaliumsulfaat, 180 delen natriumchloride en 360 delen natriumbicarbonaat; men gebruikt een oplossing van 6,5 g van het zout in 1 l water als laxeermiddel.
