of Varagine, Italiaans geestelijke (Varazze i228/’30 - Genua 13/14 Juli 1298), trad in 1244 in de Dominicanerorde, werd in 1267 provincialis van Lombardië en in 1292 bisschop van Genua. Zijn roem heeft hij te danken aan een verzameling legenden en heiligenlevens (Legenda aurea), die in de Middeleeuwen tot de meest gelezen boeken behoorden, omdat het sterk sprak tot de volksfantasie.
Het is in vele talen overgebracht, in het Frans door Jean de Vignai (1380) en in het Nederlands door Vranke Callaert, een Brabantse geestelijke, die ook de Middelnederlandse bijbelvertaling tot stand gebracht heeft. Aan deze Gulden Legende zijn herhaaldelijk exempelen ontleend in sermoenen en stichtelijke tractaten.Bibl.: Legenda aurea, gedr. Ulm ca 1470 enz., uitg. d. Th. Graesse (1846, 3de dr., 1890); Ned. vert.: Passionael (Ter Goude 1478 enz.); Fr. vert. d. J. Batailler (Lugduni 1476), d.
A. Bérard (1490)» d. G. Brunet (2 dln, Paris 1843), d. J. B.
M. Roze (3 dln, Paris 1902, goede vert.); Duitse vert. d. R. Benz (2 dln, 1917-’21, herdr. 1925, voortreffelijk); Eng. vert. d. VV. Caxton (1484), herdr. d.
F. S. Ellis (7 dln, i93i-’35).
Lit.: M. Pellechet, J. de V., liste des éd. de ses ouvrages, in : Revue des bibl. V (1895); P. Butler, The Legenda Aurea (Baltimore 1899); J. J. v. Zeyl, J. a.
V. en zijne Gulden legende,in: Jaarboekje Alb. Thym (1900); M. de Waresquiel, Le bienheureux J. d. V. (Paris 1902); A. Baudrillart, La psychologie de la legende dorée, in: Minerva V (1902); G. G. N. de Vooys, Middelned. legenden en exempelen (Groningen 1926); B.
Kruitwagen, in: de uitg. v. Die Legende v. Sinte Willebroert (Maastricht 1940); J. J. A. Zuidweg, De werkwijze v.
J. de V. in de Legenda aurea, diss. Amsterdam (1941). Iconografisch: J. C. Broussolle, La légende dorée, in: L’Université cath. N.S.
XLIV (1903); O. Grosso, in: II Comune di Genova (1923).
