of hydrotherapie noemt men in het algemeen de uitwendige medische toepassing van water in de drie vormen ijs, water en stoom. De hydrotherapie vormt een onderdeel van de physische therapie; de uitkomsten berusten vrijwel uitsluitend op natuurkundige werking.
De hydrotherapie heeft reeds in de Oudheid de aandacht getrokken. De Grieken hechtten grote waarde aan de waterbehandeling, de Romeinen ontwikkelden een ware badcultus (z balneologie). In de 19de eeuw werd hernieuwde belangstelling voor de waterbehandeling gewekt door twee leken nl. door Kneipp, die een goed oog had voor het belangrijkste principe van de hydrotherapie nl. de goede huidreactie, en door Priessnitz, een boer uit Gräfenberg, wiens naam voortleeft in de Priessnitzverbanden.
Men heeft in de hydrothérapie te doen, enerzijds met de temperatuur en de mechanische werking van het water, anderzijds met de gesteldheid van het ontvangorgaan, de menselijke huid. De temperatuur op verschillende plaatsen van de menselijke huid schommelt om de 33 en 34 gr. C. Water van deze warmtegraad heeft de zgn. indifferente temperatuur; men kan het organisme alleen prikkelen met temperaturen die verschillend zijn van die van de huid. Men onderscheidt koude, lauwe, warme en hete procedures, warmte-afvoerende en warmtetoevoerende.
Op een kortdurende koudeprikkel reageren de huidbloedvaten met samentrekking, de huid wordt bleek, daarna verwijden de vaten zich, de huid krijgt een rode kleur, ten minste bij een goede reactie. Op een warmteprikkel reageert de huid onmiddellijk met roodheid. Merkwaardigerwijs volgt op een zeer hete prikkel vernauwing der huidvaten (soms zelfs gepaard met kippenvel), weer gevolgd door vâatverwijding. Wordt een gedeelte van het lichaam verwarmd, bijv. een arm of een been, dan reageert de gehele huid, in mindere mate, met temperatuurstijging. Men spreekt van een consensuele reactie.
In de practijk kent men massage over een vochtig laken, onder een douche (soms met een aparte waterstraal), in het bad, douches en bespuitingen (waarbij een waterstraal met kracht op het lichaam gericht wordt), halve en volle baden. Bij de oefeningen in een bassin maakt men gebruik van de opwaartse druk van het water, waardoor bewegingen mogelijk worden, die buiten het water niet mogelijk zijn, zo bijv. bij kinderverlamming.
Hoewel het onder normale omstandigheden bijna niet mogelijk is de lichaamstemperatuur te verlagen, is dit bij koortsige toestanden wel te doen; men maakt daarvan gebruik bij sterke temperatuurstijgingen, bijv. bij zekere vormen van acuut rheuma, waarbij een koud bad soms het leven kan redden. In het algemeen werkt koude prikkelend en warmte kalmerend (ook op pijn!).
De hydrotherapie heeft veel aan betekenis verloren door de moderne behandelingswijze van vele ziekten, waardoor deze oorzakelijk aangepakt kunnen worden, terwijl de hydrotherapie symptomatisch de pijn, onrust en koorts bestrijdt.
