of beschrijving van het water is de wetenschap, die de juiste gedaante van het aardoppervlak, voor zover van belang voor de zeevaart (d.w.z. zeegebied, kusten, havens, bevaarbare rivieren en landgebied voor zover uit zee zichtbaar) vaststelt en bekend maakt d.m.v. zeekaarten, aangevuld met andere publicaties zoals kustbeschrijving, meteorologische gegevens en vele andere.
Organisatie
Het aan de internationale scheepvaart beschikbaar stellen van goede zeekaarten is een taak van algemeen economisch en militair belang en wordt daarom in alle zeevarende landen zelfstandig behartigd door gouvernementsinstellingen. Voor het gehele bevaarbare zeeoppervlak bestaan tegenwoordig bruikbare zeekaarten.
Hydrografische cartering
Deze valt uiteen in 2 hoofdonderdelen:
1. het terreinwerk bestaande uit het verzamelen van de nodige gegevens;
2. het verwerken en coördineren van die gegevens en het publiceren en bijhouden daarvan in de vorm van voor het publiek verkrijgbare zeekaarten en verdere publicaties.
Het terreinwerk wordt uitgevoerd door daartoe speciaal ingerichte schepen (opnemingsvaartuigen), welke alle plaatselijke waarnemingen verrichten.
In het algemeen gesproken levert daarbij de cartering van het zichtbare gedeelte — kusten en landformaties — minder moeilijkheden op dan die van het onzichtbare, doch uiterst belangrijke bodemprofiel. Het is uiteraard ondoenlijk dat laatste geheel af te tasten, dus beperkt men zich tot het doen van dieptebepalingen (z loden) op van te voren vastgestelde onderlinge afstanden. Dit vaststellen eist grote practische ervaring en inzicht in de geologische formatie in verband met de kansen op het voorkomen van steil oprijzende gevaren. Bij bepaalde grillige formaties, waar deze methode van steekproeven nemen geen voldoende zekerheid oplevert, past men ook andere methoden toe (z dreggen en dregboten).
Na schifting van de gegevens en coördinatie met gegevens uit mogelijke andere bronnen wordt de zgn. netkaart samengesteld. Vrij algemeen wordt tegenwoordig de netkaart overgebracht op vormvast plastic; ze kan dan rechtstreeks overgebracht worden op lichtgevoelig zink en daarvan worden dan de kaarten afgedrukt.
De overige door het opnemingsvaartuig verzamelde gegevens worden gepubliceerd in zeemansgidsen, lichtenlijsten (waarin alle bijzonderheden omtrent de kustverlichting worden vermeld), betonningsstaten (waarin de volledige betonning van alle vaarwaters in een bepaald gebied wordt aangegeven), getij- en stroomtafels e.d.
Aangezien steeds veranderingen kunnen optreden, die door het opnemingsvaartuig niet ontdekt kunnen zijn, komen op een Bureau Hydrografie steeds berichten binnen van wijzigingen in de kaarten. Zij worden dagelijks in zgn. „Berichten aan Zeevarenden” gepubliceerd.
Nederlandse Hydrografische Dienst
Nederland heeft zich tot taak gesteld de cartering van de kusten van het moederland, met een flink stuk van de Noordzee, geheel Indonesië en Suriname met de Nederlandse Antillen. De omvang van deze taak is geweldig, aangezien het bestreken gebied ca 10 000 000 km2 of rond 300 maal de oppervlakte van Nederland is. Deze taak werd systematisch aangepakt en uitgevoerd sinds de tachtiger jaren van de vorige eeuw en omstreeks 1935 was de eerste systematische cartering (op enkele kleine en onbelangrijke uitzonderingen na) voltooid en gepubliceerd in ca 400 zeekaarten met bijbehorende beschrijvende publicaties. Zowel het terreinwerk als het bureauwerk vallen onder de competenties van het ministerie van Marine.
Buitenlandse Hydrografische Diensten.
Engeland, Amerika en Frankrijk geven een compleet stel zeekaarten uit voor de gehele wereld. Zij berusten op de nationale carteringen welke door de bureau’s geregeld uitgewisseld worden; zij publiceren uiteraard ook hun eigen B.a.Z. (Notices to Mariners). Andere zeevarende landen geven slechts kaarten uit, welke op eigen opnemingen berusten.
In alle grote havens zijn depots aanwezig, waar Engelse en dikwijls ook andere kaarten verkrijgbaar zijn.
J. TH. VERSTELLE
Lit.: Hydr. Opnemen; afd. Hydr. (’s-Gravenhage 1938); Alg. toelichting zeekaarten; afd. Hydr. (’s-Gravenhage 1949); Admiralty Manual of Hydr. Surveying; H. M.
Stationery Office (London 1949); Hydr. Manual; U.S. Dept. of Commerce (Wash. D. C. 1942), special publ. no 143; Hydr. & Geodetic Surveying Manual: H. O. no 215; United States Navy Dept.
Hydr. Office (194a).
