(pseudoniem „de bittere” van Aleksei Maksimowitsj Pjesjkov), Russisch schrijver (Nisjnij-Nowgorod 28 Mrt 1868 Moskou 18 Juni 1936), stamde uit een arme kleinburgerlijke familie. Van zijn negende jaar af werkte hij als leerling in diverse werkplaatsen en o.a. als koksjongen op een schip.
De school bezocht hij bijna niet, maar spoedig, o.a. onder invloed van de kok op het schip waar hij werkte, begon hij veel te lezen; eerst religieuze boeken, heiligenlevens enz., daarna de werken van de grote Russische schrijvers, Poesjkin, Lermontow e.a. In 1884 poogt hij vergeefs te Kazan aan de universiteit te gaan studeren, wordt vervolgens havenarbeider en komt daarna in een bakkerij terecht. Hij komt hier in aanraking met studenten- en arbeidersgroepen, die radicaal en revolutionnair gezind zijn en onder hun invloed leest hij in deze periode Tsjemysjewski, Adam Smith en Das Kapital van Marx. In 1889 keert hij naar Nisjnij-Nowgorod terug, waar hij de schrijver Korolenko leert kennen.
Van 1890 af zwerft Gorki door Rusland; in 1891 werkt hij te Tiflis, waar A. M. Kaloezjkin, een aanhanger van de partij van de „Volkswil”, hem krachtig ondersteunt bij zijn eerste pogingen om literair werkzaam te zijn. In 1898 verschijnen twee bundels van zijn korte verhalen, die een zeer groot succes hebben.
In 1900 is Maksim Gorki reeds een beroemd en veelgelezen schrijver. Een gedicht van zijn hand, „De zang van de Storm-aankondiger” verscheen in het Marxistische tijdschrift Zj^nj (Leven), dat ten gevolge van de opneming van dit gedicht niet meer mocht uitkomen.Ca 1901 sympathiseert hij sterk met de sociaal-democraten, vooral met de groep, die door Lenin geleid werd. Hij wordt in 1902 gekozen tot erelid van de tsaristische Academie, maar deze keuze wordt door de tsaristische autoriteiten niet erkend. Wegens zijn reyolutionnaire werkzaamheid werd Gorki enige malen gearresteerd, o.a. bij de revolutie van 1905, waarna hij in de Peter-en-Paulsvesting werd opgesloten. Van 1906-1913 leeft hij in het buitenland.
Door zijn optreden tegen de politiek der tsarenregering wordt het hem onmogelijk naar Rusland terug te keren. Hij maakt nu een reis door Amerika, waar men hem, om zijn enigszins los huwelijksleven, de hem toekomende eerbewijzen onthoudt, wat voor hem een aanleiding is om een invective tegen Amerika te schrijven, Gorod zjeltogo djawola (de stad van de gele duivel, 1907). Hij vestigt zich op het eiland Capri, waar hij te zamen met Bogdanow en Loenatsjarski een partijschool voor Russische arbeiders organiseerde. In 1907 is Gorki gedelegeerde, met adviserende stem, op het congres der Russische Sociaal-Democratische Partij te Londen.
In 1908 is hij doorlopend in briefwisseling met Lenin, die zijn persoonlijkheid en talent steeds zeer hoog schatte. Voor zover zijn zwakke gezondheid het hem toestond, woonde hij in de Sovjetunie, waar hij de geliefdste en populairste schrijver was. In zijn werken beschrijft hij vnl. de kleinburgerlijke handwerkersmilieu’s, waartussen hij is opgegroeid. Sedert 1935 maakte Gorki deel uit van het presidium der Godlozenbeweging.
Bibl.: Makar Tsoedra (1892); Foma Gordejew (1901); Matj (De Moeder, 1907); Ljeto; W I.joedach (1915); Izpowjed (1908); Djelo Artomanowow (De Onderneming, 1925); Ljiznj Klim Sangina (i927-’28; ook in Ned.). Toneel: Na dnej (Nachtasyl, 1900); Iwan Boelitsjew. Verz. werken (Russisch, 22 dln, 1924-’29; Duits 17 dln, 1926-31).
Lit.: Fr. Düsel, G. und Tschechow (1922); D. Gorbow, Poetj Gorjkowo (De weg van G., 1928); A. Kaun, M.
G. and his Russia (1931); J. Hordk in Slav. Rundschau 8 (1936), blz. 285; F. Holtzmann, The young G. (1868-1902 (New York 1948).
