is een liturgische waaier met handvat, waarmede oudtijds (9de-11de eeuw) de diaken of een andere dienaar bij de Canon der Mis de vliegen en andere insecten van de offergaven en de celebrant moest helpen verwijderen, vandaar ook wel muscarium en muscifugium genoemd. Dit gebruik is tegen het einde der middeleeuwen verdwenen.
In het Oosten bestaat deze ceremonie al van de 5de eeuw, en heeft zich tot nu gehandhaafd, doch het gebruikte instrument (ῥιπίδιον) is thans een sierlijke, dikwijls fijn bewerkte, metalen schijf met enkel symbolische betekenis: de daarop afgebeelde cherubijn met zes vleugelen betekent de engel, die om het altaar zweeft.De hoge waaiers met witte struisveren, die in de pauselijke stoet naast de paus worden meegedragen, heten ook flabellum, maar hebben geen liturgische betekenis; zij zijn enkel sieraad.
