of Eufraat (bij de Perzen Oefratoe, bij de Hebreeën Phrat, de Syriërs Ephrat, de Arabieren El Fara), de grootste rivier van Voor-Azië, ontspringt op het Armeense hoogland uit twee bronrivieren, de Karasoe en de Moerad, die zich boven Kjehan Maaden verenigen. Van daar wendt zich de Euphraat naar het Z., maakt een bocht naar het W. om de Moesjer-Dagh en breekt daarna door de Taurusketen.
Hier neemt de rivier een Z.O. richting aan. Bij Telek vernauwt de stroom zich tot 20 m. Nadat de Euphraat daar zijn oostelijkste punt bereikt heeft, in de nabijheid van de bronnen van zijn nevenstroom, de Tigris, wendt hij zich naar het Z.W. en vormt tussen Gerger en Samsat zijn laatste watervallen. Daarop stroomt de rivier van Roemkale tot Balis in Z. richting, verlaat het Turkse grondgebied en nadert in Syrië de Middellandse Zee tot op 155 km. Beneden Balis wordt de richting O. en kort daarna Z.O., welke richting tot de monding behouden wordt. Links ontvangt de Euphraat bij El Boesera de Chaboer. Boven Ed-Deïr verschijnen de eerste dadelpalmen, citrusvruchten en zijn de oevers bebouwd. Verder stroomt de rivier tussen heuvelranden. Intussen bereikt de stroom het gebied van Irak. Beneden Hit worden de heuvels lager en de rivier diep. Daarna stromen de Euphraat en de Tigris door een door hen zelf opgebouwde alluviale landstreek. Bij Bagdad naderen zij elkaar tot op 35 km, verwijderen zich dan weer echter en stromen over 150 km afstand evenwijdig aan elkaar. Door de Sjatt el Hai geeft de Tigris een deel van zijn water af aan de Euphraat; bij Korna verenigen zich ten slotte de trage en heldere Euphraat en de snelstromende Tigris. Onder de naam Sjatt el Arab stroomt de rivier door een vruchtbare, dicht bevolkte vlakte naar de Perzische Golf, die zij op ruim 90 km beneden Basra of Bassora bereikt. De delta, die ca 70 km boven de zee aanvangt, staat jaarlijks maandenlang onder water, terwijl in de droge tijd de bodem met een zoutkorst is overdekt. Slechts één arm is voor grotere schepen bevaarbaar. De Sjatt el Arab neemt links de Kercha en de Karoen op. De lengte van de Euphraat bedraagt 2770 km, het stroomgebied van beide rivieren wordt op 673 400 km2 berekend. Tegen het einde van Mrt begint de rivier, die tegen einde Juni haar grootste hoogte bereikt, te wassen. Gedurende die tijd is Samsat voor stoomschepen bereikbaar, maar meestal wordt de rivier met vlotten, die op opgeblazen schapenhuiden liggen (keleks), bevaren. Het laagst is de Euphraat in Nov. De voornaamste plaatsen aan de rivier zijn: Erzoeroem, Erzingjau, Egin, Keban-Maaden, Biredsjik, Rakka, Ed-Deïr, Ana, Hit en Hilleh. De stroom is zeer visrijk; aan de oevers worden steenkool en petroleum (z Irak) aangetroffen. De Euphraat vormt van oudsher de grens tussen verschillende landen. De Romeinen beschouwden hem als rijksgrens, totdat Trajanus tot de Tigris doordrong; de oude grens werd echter in de 4de eeuw, toen de Nieuw-Perzen de Romeinen terugdrongen, weder hersteld. Als handelsweg had de rivier, ook in de Oudheid, weinig te betekenen; slechts de scheepvaart naar zee, beneden Babylon, schijnt van enig gewicht te zijn.H. A. BOMER
