Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 18-10-2023

Eduard (Rutger) VERKADE

betekenis & definitie

Nederlands toneelspeler en -leider (Amsterdam 15 Juni 1878), bestudeerde, op zijn 17de jaar naar Engeland gezonden om tot fabrikant te worden opgeleid, tevens het Engelse toneel. Hij nam, in Holland teruggekeerd, lessen bij Royaards en Jan C. de Vos, hield in 1904 voordrachtsavonden met Macbeth, debuteerde in 1905 als Arent in Gijsbrecht van Aemstel bij de Kon.

Ver. Het Ned. Tooneel, ging in 1906 naar Berlijn (Reinhardtschule) en Londen (Gordon Craig), richtte in 1907 met Royaards De Zomerspelen op en in 1908 Die Haghespelers, die van 1913—1917 in het Verkade Theater (Odéon) in Den Haag speelden en regelmatig in Amsterdam.Hij was in 1912 tevens regisseur bij Heijermans, nam in 1915 tot [916 de leiding van het Rotterdamsch Tooneelgezelschap er bij; werd lid van de Raad van Beheer van de Kon. Vereeniging (de zgn.. toneeltrust van Verkade), kreeg na het uiteenvallen van de Haghespelers als gedelegeerd lid van de Kon. Ver. de algehele leiding in handen tot 1920, stichtte na een kort verblijf in Engeland in 1921 zijn „Haghespelers in ’t Voorhout”, werd tot vaste bespeler van de Kon. Schouwburg benoemd tot 1923, betrok voor een jaar het oude Theater Verkade aan de Herengracht, werd in 1924 met Dirk Verbeek tot vaste bespeler benoemd van de Stadsschouwburg te Amsterdam met Het Vereenigd Tooneel, een fusie tussen Comoedia en Haghespelers, en verbond zich in 1930 met Van Dalsum en zijn groep tot het Amsterdamsch Tooneel, dat met de opnieuw opgerichte Kon. Ver. Het Nederlandsch Tooneel tot vaste bespelers werd benoemd van de Stadsschouwburg, tot het ontijdig einde in 1932.

Hij bespeelde daarna met een klein gezelschap o.a. het Rika Hoppertheater; verbond zich als gastregisseur en acteur bij Cor v. d. Lugt Melsert, later bij Cees Laseur, trad nadien nog een enkele maal op; schreef een korte tijd in de Groene Amsterdammer toneelcritieken; heeft zich thans geheel uit het toneelleven teruggetrokken.

Verkade’s regie-opvattingen waren niet uitbundig en feestelijk zoals die van Royaards, maar wekten door spel en uitbeelding de fantasie op, dus geen realisme, maar vergeestelijking, versobering, versymbolisering. Hij was een volgeling van Gordon Craig en Engels georiënteerd. Zijn beste opvoeringen zijn naast enkele middeleeuwse en Shakespeare - werken: Candida, De Ernst van Ernst, Rivalen,DeDienstknecht in het Huis, Dokters Dilemma, Een Ideaal Echtgenoot. Zijn bekendste rollen: Hamlet en De Duivel (Molnar). Hij is de eerste toneeldirecteur, die verbetering heeft gebracht in de sociale positie der toneelspelers. Hij is in tweede huwelijk met de actrice Enny Vrede getrouwd geweest.

Bibl.: Aanteekeningen over Tooneelkunst (Den Haag 1916).

Lit.: F. Mijnssen, Over Tooneel (Amsterdam W.B. 1910); E. Visser, E. V. (Amsterdam 1922); H. Poort, Van de Planken (Groningen 1926); J. Walch, Ons Hedendaagsch Tooneel (Leiden 1922); B. Hunningher, Een eeuw Nederlands Toneel (Amsterdam 1949).

< >