omvatten die koolwaterstoffen, die in het molecule een ring van koolstofatomen bevatten (z cyclische verbindingen) en die dus voldoen aan de algemene formule CnH2n. Ofschoon zij dus twee waterstofatomen minder bevatten dan de paraffinen CnHjn+j (malkanen) hebben zij in tegenstelling tot de alkenen, waarmee zij isomeer zijn, geen onverzadigde eigenschappen.
Men noemt ze ook wel alicyclische verbindingen.De eenvoudigste term is het cyclopropaan of triCH2 methyleen een bij — 35 gr. C. kokend gas, dat in de geneeskunde voor narcose gebruikt wordt. Het kan uit 1.3-dibroompropaan met natrium bereid worden. Cyclobutaan en verschillende derivaten zijn ook bekend, terwijl cyclopentaanderivaten in Kaukasische petroleum gevonden worden; in de voorloop van de steenkolenteer bevindt zich het bij 41 gr. C. kokende en gemakkelijk verharsende cyclopentadiën of pentol (z formule).
Alle benzol derivaten kan men als onverzadigde cyclohexaanderivaten beschouwen en het is mogelijk cyclohexaanderivaten te bereiden door aan het overeenkomstige benzolderivaat waterstof te adderen onder de katalytische invloed van nikkel. Zo wint men uit benzol cyclohexaan CcH12, dat bij 80 gr. C. kookt en bij 6 gr. C. stolt en dat als oplosmiddel gebruikt wordt; uit phenol het cyclohexanol C6H11OH; uit hydrochinon het chiniet(ol) of 1.4-cyclohexaandiol C6Hl0(OH)2 enz.
Ook de meeste terpenen bevatten een cyclohexaanring. De betekenis van de hogere ringen wordt minder, al zijn er vertegenwoordigers van bekend. Chemisch zeer merkwaardig is het cyclo-octatetraeen C8H8 dat in zijn bouw zeer sterk op ben- HC=CH zol gelijkt, maar in zijn chemisch gedrag in het geheel niet, daar het een zeer onverzadigde koolwaterstof is. Willstätter had hiervan in 1911 een geringe hoeveelheid HC=CH bereid langs een zo ingewikkelde weg, dat niemand de synthese had herhaald.
Nu is een technische synthese ontdekt door acetyleen in een indifferent oplosmiddel in tegenwoordigheid van het katalytisch werkende nikkelcyanide tot 20 atm. samen te persen (New technical applications of acetylene, Brit. intell. objectives, final report 266). Wel hebben de ketonen van de hogere ringen betekenis in de reukstofindustrie. Zo rieken de ketonen tot C12 kamferachtig, C13 cederhoutachtig en de hogere termen muskusachtig en wel het sterkst bij C15 (z civeton en muscon).
DR J. VAN ALPHEN.
