genaamd naar de twee jaren tevoren ontdekte planetoïde, symbool Ce, atoomgew. 140,1, atoomnr 58, is het eerste en meest voorkomende element uit de groep der zeldzame aarden (gaarden, zeldzame) en zelfs in het geheel niet zeldzaam. Het werd in 1803 ontdekt door Klaproth, zowel als door Berzelius.
Het komt steeds met lanthanium en met de opvolgende zeldzame aarden praeseodymium en neodymium tezamen voor als zgn. cerietaarden, vooral in monazietzand, een orthophosphaat van de cerietaarden, aldaar naast thorium. Hieruit wordt het ook gewonnen. Vooral vroeger had dit veel betekenis in verband met de vervaardiging van gasgloeikousjes, die uit thoriumoxyde met 1 pct ceriumoxyde bestaan. Voorts komt cerium nog voor in zeldzamere mineralen, zoals orthiet, verwant met epidoot en ceriet.Het metaal zelf kan worden bereid door electrolyse van het gesmolten chloride. Het smeltpunt is 623 gr. C., dichtheid 6,90, uiterlijk gelijkt het op ijzer. Aan de lucht oxydeert het niet, terwijl het bij verhitting ontvlamt.
Het vindt toepassing, de enige wel, in de pyrophore ijzerceriumlegeringen. Deze worden bereid uit Mischmetaal, dat 45 pct cerium en voorts de andere zeldzame aardelementen bevat, verkregen door electrolyse van de gesmolten chloriden. De technische cerietverbindingen zijn vrijwel steeds het mengsel van elementen, zoals dit als cerietaarden uit de mineralen wordt gewonnen. De productie van Mischmetaal bedroeg voor de oorlog omstreeks 70 ton per jaar.
De eigenlijke pyrophore legering wordt verkregen door 70-80 pct Mischmetaal samen te smelten met ijzer en vaak met 0,5-2 pct magnesium, soms ook nog zink. Uit deze legering worden de vuursteentjes uit sigarenaanstekers e.d. vervaardigd. De vonken ontstaan, doordat het ceriummetaal in de fijne metaaldeeltjes verbrandt.
Cerium vertoont twee reeksen verbindingen, de cero-verbindingen en de ceri-verbindingen, waarin het metaal resp. drie- en vierwaardig is. Slechts in de driewaardige toestand zijn de eigenschappen van de verbindingen analoog aan die van lanthaan en de andere zeldzame aardelementen. Aldus kan het in de vierwaardige toestand gemakkelijk van deze worden geïsoleerd als (NH4)3Ce(N03)6. Terwijl de cero-zouten kleurloos zijn, zijn de ceri-verbindingen bruin gekleurd.
De ceri-zouten zijn oxydatiemiddelen, zodat het ceri-sulfaat in de analytische chemie als zodanig gebruikt wordt (cerimetrie).
Cero-oxyde Ce2O2 is wit, ceri-oxyde Ce02 is geel. Het wordt gebruikt om troebeling in emails te verkrijgen en het ceri-oxyde ook voor het kleuren van glas. Door oxydatie met waterstofperoxyde ontstaat een bruinrood peroxyde.
Ceriumnitraat wordt met magnesiumpoeder als „Blitzlicht” gebruikt.
Ceriumtitanaat (geel) en -molybdaat (blauw) worden gebruikt bij het kleuren van aardewerk.
Cero-oxalaat wordt merkwaardigerwijze gebruikt tegen zeeziekte en zwangerschapsbraken.
PROF. DR J. A. A.
KETELAAR
Lit.: Enz. techn. Chemie, brsg. v. F. Ullmann, 2.
Aufl. III (1929), 164, IV (1929), 464; Thorpe’s Dict. appl. Ghem. 4th ed., II, 507 (1938).
