Nederlands rechtsgeleerde en kunstverzamelaar (Maastricht ged. 1 Nov. 1767 - Utrecht 19 Juni 1847), grondlegger van het Museum Boymans te Rotterdam. In 1811 zou zijn verzameling, welke toen behalve de schilderijen reeds 4000 tekeningen omvatte, te Utrecht worden geveild, doch deze veiling ging niet door.
In 1818 werd Boymans te Utrecht tot plaatsvervangend rechter benoemd, in 1821 tot rechter in de rechtbank van eerste aanleg, in 1839 kreeg hij eervol ontslag. Acht dagen voor zijn dood benoemde hij de gemeente Rotterdam tot universeel erfgenaam.Boymans was een typische 18de-eeuwse collectionneur met alle hebbelijkheden en onhebbelijkheden van dien. Hij besteedde meestal slechts kleine bedragen en hij ruilde en handelde steeds om zijn collectie te verbeteren. Toch werden er van de 1193 schilderijen, welke hij Rotterdam naliet, slechts 406 de moeite van het exposeren waard gekeurd.
Museum Boymans
te Rotterdam. Op 3 Juli 1849 werd het museum geopend. Het omvatte o.a. schilderijen van Rembrandt (een klein vrouwenportret), Frans Hals (portret van Pieter Bor), Aelbert Cuyp, Jacob van Ruysdael, Jan Steen, Gerard Dou, Philips de Koninck, Fabritius, Paulus Potter, Aert van der Neer, Paulus Moreelse en van andere meesters der 17de-eeuwse Noordnederlandse schildersschool en een grote collectie tekeningen. Veel ging hiervan verloren bij een brand in 1864 (ca 40 stuks). Op 8 Aug. 1867 werd het museum heropend en het is tot 1935 in het Schielandshuis gevestigd geweest. Daarna betrok men een groot nieuw gebouw, ontworpen door ir A. van der Steur en dr D. Hannema.
De verzameling is in de loop der jaren met belangrijke legaten en schenkingen verrijkt. Dr D. Hannema (1921-1945), heeft tijdens zijn directoraat een aantal aankopen kunnen doen, welke de betekenis van het museum zeer hebben verhoogd. Bovendien heeft hij enige tentoonstellingen ingericht, welke over de gehele wereld belangstelling voor het museum hebben gewekt (Vermeer en de Delftse School, Jeroen Bosch en de Noordnederlandse primitieven). Tot de belangrijkste stukken van het museum rekent men thans o.a. De eendracht van het land en De rekenmeester van Rembrandt, het Zelfportret van Fabritius, De vismarkt van Emmanuel de Witte, enige kerkinterieurs van Saenredam, de Pannekoekbakkerij van Pieter Aertsen, de Scholier van Jan van Scorel, Mansportret van Frans Hals, de Apostel Johannes door Dirk Bouts. Bovendien de kunstwerken in het bezit van de Stichting Museum Boymans.
Stichting Museum Boymans
werd opgericht 17 Juli 1939, met als doel het bevorderen van de bloei van het Museum Boymans. De stichting verwierf een groot aantal werken, zoals: Portret van Titus als scholier door Rembrandt, twee altaarvleugels van Jan Mostaert, de ca 2000 oude tekeningen uit de collectie Koenigs (w.o. 34 van Rembrandt, 500 van Fra Bartolommeo), de collectie aardewerk Bastert-Van Schaardenburg, en een gedeelte der keramische verzameling J. W. N. van Achterbergh. Ook de veelbesproken Emmausgangers, een falsificatie van Van Meegeren, is als een Vermeer in het bezit van de stichting gekomen.
A. GLAVIMANS
Lit.: P. Haverkorn van Rijsewijk, Het Museum-Boymans te Rotterdam (Den Haag-Amsterdam 1909); D. Hannema, Kort overzicht van de geschied. der verzam. in: Catalogus Museum Boymans (Rotterdam 1927); Stichting Museum Boymans, Verslag over de jaren 1939-1941 (Rotterdam 1942) en id., jaren 1942/’43 (Rotterdam 1944).
