noemt men in de scheikunde de verbindingen, die door het verlies van water uit andere stoffen, zouten, zuren of basen ontstaan. Door wateropneming ontstaan meestentijds wederom de uitgangsproducten.
De anhydriden van de zuren zijn de oxyden. Zo is het zwavelzuuranhydride het zwaveltrioxyde H2SO4 = H2O + + SO2 en evenzo uit phosphorzuur phosphorpentoxyde 2H3PO4 = 3H2O + P2O5. Bij de eenbasische zuren kan uiteraard één molecule water slechts aan minstens twee moleculen zuur onttrokken worden 2 HClO4 = H2O + Cl2O7. Aldus zijn verbindingen als SO2, zwaveligzuur, en CO2, koolzuur, zoals deze meestentijds worden genoemd in feite de anhydriden van de overeenkomstige, alleen in oplossing bestaande zuren.Op analoge wijze zijn de basische metaaloxyden op te vatten als de anhydriden van de overeenkomstige basen; calciumhydroxyde levert bij verhitting calciumoxyde Ca(OH)2 = H2O + CaO. Vele zouten kristalliseren uit waterige oplossing in de vorm hunner hydraten (z complexen) met één of meer moleculen kristalwater. Bij verwarming of blootgesteld aan een atmosfeer van geringe vochtigheid (z exsiccator) kunnen zij dit kristalwater verliezen en overgaan in de anhydrische of watervrije zouten (z anhydriet). Bijv. de overgang van kristalsoda, Na2CO3.10H2O, in watervrije soda, van calciumchloride, CaCl2. 6H2O, van natriumsulfaat of glauberzout Na2SO4.10H2O enz. De anhydrische zouten nemen omgekeerd gemakkelijk water op en zo worden deze veelvuldig gebruikt om vloeistoffen en gassen te drogen (calciumchloride, natriumsulfaat, magnesiumperchloraat of anhydron), ook andere anhydriden, zoals phosphorpentoxyde worden voor hetzelfde doel gebruikt.
De eenbasische organische zuren, zoals azijnzuur, geven evenzo anhydriden waarbij dan twee moleculen zuur onder het uittreden van één molecule water samentreden.
2 CH3COOH → CH3CO.O.CO.CH3 + H2O azijnzuuranhydride.
Dit kan geschieden bijv. door verhitten met phosphorpentoxyde of voor de hogere vetzuren met azijnzuuranhydride.
Ook de reactie tussen het natriumzout van een vetzuur en een zuurchloride geeft vorming van een anhydride:
CH2COONa + CH3COCI → CH3CO.O.CO.CH3 + NaCl
Met ongelijke zuurresten ontstaan zo gemengde anhydriden.
De anhydriden vinden toepassing in de synthese voor de invoering van een carbonzuurrest, CnH2n+1CO. Uit alkoholen ontstaan esters, uit aminen amiden enz. Azijnzuuranhydride geeft reeds vrij spoedig met water ontleding in azijnzuur, bij de anhydriden van de hogere vetzuren is langdurig koken daartoe noodzakelijk.
PROF. DR J. A. A. KETELAAR.
