(eigenlijk Louis Jacques Napoléon), een Frans schrijver (Ceva (Piémont) 20 Apr. 1807-Parijs 1841), bracht zijn jeugd en studiejaren door te Dijon, waar hij in de oude stad van de Bourgondische hertogen de inspiratie vond voor zijn romantische verbeeldingen in verzen of in een door hem zelf gevonden speciaal lyrisch proza. Enkele van deze prozaballaden, geplaatst in een locaal tijdschrift Le Provincial, werden opgemerkt, o.a. door Hugo.
Eind 1828 ging Bertrand naar Parijs om daar zijn letterkundig fortuin te zoeken. Binnengeleid in de kring van Hugo, las hij daar enkele van zijn minuscule fantasieën voor, welke de bewondering opwekten van zijn hoorders die hem aanspoorden, zijn werk te publiceren. Maarde schuwe onhandige dichter verdween uit de kring der letterkundigen. Gedreven door de zucht naar de volmaaktheid schaafde en ciseleerde hij aan zijn Bambochades romantiques — deze betiteling is van hem zelf — en enige maanden later verscheen hij bij SainteBeuve met het manuscript van Gaspard de la Nuit. Het werd gekocht door de uitgever Renduel, die droomde van een mooi versierde uitgave, maar de arme schrijver jaren liet wachten, wiens leven verliep in onbekendheid en misère, in de zorgen voor zijn moeder en zijn zuster, in wanhopig pogen om aan de kost te komen, totdat de hospitalen de teringlijder opnamen, die in het voorjaar van 1841 (in het Hôpital Necker) uit zijn lijden werd verlost, zonder dat hij de drukproeven van zijn prozagedichten had gezien. Een vriend, Victor Pavie, zelf uitgever, zorgde voor de publicatie van Gaspard de la Nuit, dat in 1842 verscheen te Angers met een „notice” van Sainte-Beuve.
Deze vergeten prozagedichten zouden grote bekendheid verkrijgen en enthousiaste bewondering wekken, toen Charles Baudelaire voor zijn Petits poèmes en prose Bertrand als leermeester erkende. Het procédé wordt later gevolgd door Mallarmé in enkele Divagations, door de graaf de Lautréamont in zijn Chants de Maldoror, door Marcel Schwob in zijn Livre de Mortelle, door Huysmans in Le drageoir aux Epices, door jongeren als Max Jacob en vele anderen. Bertrand’s roem ging de grenzen over en de jonge Stefan George wilde op eigen kosten het werk in Duitsland laten herdrukken. DR R. WIARDA
Bibl.: Moderne uitgaven: Gaspard de la Nuit, Fantaisies à la Manière de Rembrandt et de Callot p.p. Bertrand Guégan (Paris, t. I, 1920). Le Keepsake Fantastique, Poésies, chroniques et essais, théâtre inédit, correspondance, p.p. Bertrand Guégan (Paris, t. II, 1923).
Sedertdien heeft B. Guégan ook nog uitgegeven een Gaspard de la Nuit, d’après le manuscrit de 1836 in de serie Prose et Vers (Paris 1925).
Lit.: In de eerste plaats de 2-delige diss. van Cargill Sprietsma, Louis Bertrand, 1807-1841, dit Aloysius Bertrand. Etude biographique d’après des documents inédits; Louis Bertrand dit A. B., Œuvres poétiques. La Volupté et Pièces diverses, publiées d’après les manuscrits (Paris 1926); J. Huizinga, Kleine samenspraak over de thema’s der romantiek (De Gids, 19291), opgenomen in Cultuurhist. Verkenningen (Haarlem 1929); K.
R. Gallas, Rhythmisch Proza in de Moderne Fransche Letterkunde, inaug. rede, Amsterdam (1933).
