is een gebruikelijke aanduiding van het werk Grote samenvatting van de astronomie van den Alexan-
drijnsen astronoom Klaudios Ptolemaios (ade eeuw n. Chr.). Het woord is een afkorting yan Almagestum, Lat. vorm van het Arab. al-Magistî), dat als titel diende voor Arab. vertalingen van het werk (de eerste twee van al-Haggag, 786-835). De Almagest is een volledig handboek van de Griekse astronomie in de tijd van haar grootste ontwikkeling; het berust voor een groot deel op het werk van voorgangers van Ptolemaios, inz. Hipparchos. De boeken I en II leren de sferische astronomie; boek III de theorie van de zonsbeweging; boek IV een meer eenvoudige, boek V een meer samengestelde theorie van de maanbeweging; in de laatste wordt rekening gehouden met de door Ptolemaios ontdekte evectie (een ongelijkheid in de maanbeweging) en met de parallax. Boek VI handelt over zons- en maansverduisteringen. De boeken VII en VIII bevatten een catalogus van positie en grootte van 1025 sterren. De boeken IX-XIII behandelen de theorie van de planetenbeweging. Het werk is opgebouwd op geocentrisch standpunt (de aarde rust in het middelpunt van het heelal), dat op physische, aan Aristoteles ontleende, gronden wordt verdedigd. De bewegingen der hemellichamen worden in overeenstemming met een door Plato aan de astronomen gestelde eis als eenparig en cirkelvormig aangenomen. Van de waargenomen ongelijkheden (afwijkingen van de eenparigheid) wordt rekenschap gegeven door een of meer van de volgende drie onderstellingen:
1. het hemellichaam doorloopt een cirkel, waarvan het middelpunt niet met het wereldmiddelpunt samenvalt (excentrische cirkel);
2. het doorloopt een cirkel (epicykel), welks middelpunt een al of niet excentrische cirkel (deferens) doorloopt;
3. het punt met de eigenschap, dat de voerstraal naar het epicykelmiddelpunt eenparig rondwentelt (punctum aequans) valt niet samen met wereldmiddelpunt of baanmiddelpunt. Dit stelsel heeft tot in de 16de eeuw als onaantastbare grondslagvande astronomie gegolden. DRE.J. DIJKSTERHUIS
