Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-06-2022

Alkoholen

betekenis & definitie

noemt men in de scheikunde verbindingen, die van een koolwaterstof zijn afgeleid door een of meer waterstofatomen door hydroxylgroepen (OH) te vervangen. Naar het aantal hydroxylgroepen noemt men de alkoholen een-, twee-, drie- of meerwaardig.

Als voorbeelden noemen wij: methylalkohol: CH3OH; aethyleen-glycol: CH2OH. CH2OH; glycerine-. CH2OH.CH.OH.CH2OH; manniet-. CH2OH (CH.OH)4 CH2OH; enz. De eenwaardige alkoholen of alkanolen kunnen van de parajfmen door vervanging van een waterstofatoom door een hydroxylgroep worden afgeleid gedacht; zij hebben de algemene formule: CnH2n + 1OH. Is de OH-groep dan gebonden aan een koolstofatoom, waaraan nog minstens twee waterstofatomen zijn gebonden (dus aan een eindstandig C-atoom), dan heet de alkohol primair -, voorbeelden: de bovengenoemde methylalkohol en de aethylalkohol: CH3CH2OH. Is aan dat koolstofatoom nog slechts één waterstofatoom gebonden, terwijl de beide andere valenties door alkylen zijn verzadigd, dan heet de alkohol secundair; bijv. isopropylalkohol: CH3.CH.OH.CH3. Zijn aan het koolstofatoom, dat de (OH)-groep bindt, drie alkylgroepen gebonden, dan heet de alkohol tertiair-, bijv. trimethylcarbinol: (CH3)3C.OH. Komt in een alkylgroep van een alkohol een dubbele of een drievoudige binding voor, dan is de alkohol onverzadigd. Men kan alkoholen verkrijgen door een overeenkomstig jodide met zilverhydroxyde te behandelen: RI + AgOH -> ROH + AgI, maar bereidt iedere belangrijke alkohol gewoonlijk op een eigen wijze.Alkoholen zijn neutrale, veelal in water oplosbare, vloeibare of vaste stoffen. Zij reageren met natrium of kalium onder vorming van alkoholaten bijv.C2H5OH + Na -> C2H5ONa + ½H2 natriumaethylaat, die echter door water weer worden gesplitst (gehydrolyseerd).

C2H5ONa + H20 -> C2H5OH + Na OH

Gedragen zij zich dus tegenover natrium als zeer zwakke zuren, tegenover zuren gedragen zij zich als zeer zwakke basen en vormen daarmede esters. De primaire alkoholen geven bij oxydatie aldehyden, de secundaire ketonen, de tertiaire worden tot eenvoudiger verbindingen afgebroken. Belangrijke alkoholen zijn methylalkohol, amylalkoholen, butylalkoholen en de allerbelangrijkste is aethylalkohol, kortweg alkohol genoemd (z ook spiritus).

< >