is de naam van twee koningen van SPANJE.
Alfonsus XII,
koning van Spanje (1875-1885) (Madrid 28 Nov. 1857-Slot Pardo 25 Nov. 1885), was een zoon van koningin Isabella II en van Frans Maria Ferdinand van Assisi. Zijn moeder werd in 1868 door de republikeinse beweging uit het land verjaagd en hij voltooide zijn studie te Wenen. De republiek bleek niet hecht gevestigd, de Carlisten hadden een sterke aanhang; door generaal Martinez Campos werd een militaire opstand ten gunste van Alfonsus geproclameerd en deze werd 28 Dec. 1874 tot koning uitgeroepen; op 14 Jan. 1875 werd hij met grote geestdrift te Madrid ingehaald en reeds een maand later aanvaardde Alfonsus XII het koningschap. Op 23 Jan. 1878 huwde hij met zijn nicht Maria de las Mercedes, die reeds op 26 Juni van datzelfde jaar overleed en op 29 Nov. 1879 hertrouwde hij met Maria Christina, aartshertogin van Oostenrijk. Zijn leven werd herhaalde malen door aanslagen bedreigd (z Spanje, geschiedenis). Hij stierf op 28-jarige leeftijd aan de tering en liet twee jonge dochters na. Zijn zoon, Alfonsus XIII, werd na zijn dood geboren en volgde hem op, onder regentschap van zijn moeder.
Alfonsus XIII,
koning van Spanje van 1886 tot 1931 (Madrid 17 Mei 1886 — Rome 28 Febr. 1941), werd geboren na de dood van zijn vader Alfonsus XII. Hij stond eerst onder voogdijschap van zijn moeder Maria Christina en aanvaardde in 1902, toen hij meerderjarig werd verklaard, zelf de regering. In 1906 trad hij in het huwelijk met Victoria Eugenia Christina (Ena), prinses van Battenberg, geb. in 1887. Uit dit huwelijk zijn zes kinderen gesproten: prins Alfonsus (1907-1938); prins Jaime, geb. 1908 (heeft in 1933 afstand van zijn rechten op de troon gedaan); prinses Beatriz, geb. 1909; prinses Maria Christina, geb igu; prins Juan, kroonpretendent, geb. 1913, gehuwd met Maria Mercedes, prinses van Bourbon-Sicilië; en prins Gonzalo (1914-1934).
Het regentschap van zijn moeder werd vooral gekenmerkt door het verlies van bijna alle koloniën van Spanje: oorlog met de V.S. van Amerika en verkoop van de Carolinen e.a. aan Duitsland. De binnenlandse politiek bleef vervuld van strijd tussen radicale anticlericalen en conservatieven. De laatsten hadden meest de regering in handen en de geestelijkheid herwon veel invloed.
Evenzo onder de regering van Alfonsus XIII zelf (dood van Ferrer, 1909) .Allesbeheersend wordt dan echter de voortdurende, vaak ongelukkige strijd in Marokko. In 1923 geven verliezen, daar geleden, aanleiding tot een onderzoek naar de schuld der officieren en daardoor ontstaat een militaire staatsgreep, die uitloopt op de instelling der dictatuur van Primo de Rivera met toestemming van den koning; de grondwet van 1876 wordt geschorst en de Cortes worden opgeheven. Deze dictatuur slaagt echter niet in het herstel van de goede toestanden in het land. Zij verwekt toenemende ontevredenheid in alle kringen en heeft herhaaldelijk te kampen met militaire samenzweringen, die streng worden gestraft. Een poging van den koning om het bewind te redden door het bijeenroepen van een nationale vergadering met leden, feitelijk door de regering aangewezen, mislukt (1928). In 1929 komen nieuwe opstanden onder de artillerie voor, ondersteund door studentenonlusten, die leiden tot sluiting der universiteiten. Tenslotte trekt Primo de Rivera (Jan. 1930) zich terug, maar de rust keert niet weder; steeds meer wordt de eis gesteld van vrije verkiezing van een volksvertegenwoordiging. Hieraan moet de koning toegeven, maar reeds bij de gemeenteraadsverkiezingen in het voorjaar van 1931 behalen de republikeinen een zodanige overwinning, dat in Madrid de republiek wordt uitgeroepen (14 Apr. 1931) en Alfonsus doet afstand van de troon ten gunste van zijn derden zoon, Juan en vlucht met zijn gezin naar Frankrijk. In 1939 vestigt hij zich te Rome, waar hij op 28 Febr. 1941 overlijdt. Sinds vele jaren bestond er een breuk tussen hem en zijn gemalin. Na Alfonsus’ dood bepaalde generaal Franco, dat de sterfdag van den ex-koning een nationale rouwdag zou zijn.
Lit.: J. Gortés Cavanillas, La caida de A. XIII (1932); Idem, Alfonso XIII el Caballero de Espana (1940); M. Fernández Almagro, Historia del reinado de A. XIII (1933); W. B. Wells, The Last Ring (1934); R. Sencourt (= R. E. G. George), Ring Alfonso (1942).
