Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-06-2022

Aambeien

betekenis & definitie

Haemorrhoiden, zijn plaatselijke, zakvormige verwijdingen van aderen (varices) in het onderste gedeelte van de endeldarm en om de anus. Voor zover zij boven de sluitspier gelegen zijn, spreekt men van inwendige haemorrhoiden; de uitwendige aambeien zijn in en buiten de anus zichtbaar als één of meer paarsblauwe knobbels, ter grootte van een erwt tot een walnoot; zij voelen hard tot elastisch aan en zijn bij aanraking veelal pijnlijk.

Het woord aambei wordt afgeleid van ang (nijpend, pijnlijk) en bei (bes); de volksmond gewaagt ook van takken (adertakken), vijgpuisten of spenen.Bij kinderen zijn ze zeldzaam, op middelbare en hoge leeftijd zeer veelvuldig, bij mannen frequenter dan bij vrouwen. Als voornaamste oorzaak moet een erfelijke dispositie worden aangenomen; het feit, dat de aderen van de endeldarm geen kleppen bevatten, in tegenstelling tot de meeste aderen, waarin het bloed tegen de zwaartekracht in stroomt, maakt dat zij bijzonder gevoelig zijn voor de invloed van stuwing. De ontwikkeling van aambeien wordt dan ook begunstigd door alle factoren, die stuwing in de aderen van dit gebied teweegbrengen: een zittende levenswijze, langdurige verstopping en het daarmee gepaard gaande overmatige persen bij de defaecaties en graviditeit. Daar ook ziekten van het hart en van de lever alsmede gezwellen van de endeldarm het ontstaan van aambeien kunnen bevorderen, is geneeskundig onderzoek steeds gewenst.

Ofschoon aambeien lang niet altijd klachten veroorzaken, vormen ze dikwijls een lastige kwaal. De meest voorkomende klacht is brandende pijn bij de anus, die het zitten bemoeilijkt en die tijdens de stoelgang zeer hevig kan worden; ook jeuk is een veel voorkomende klacht. Ten gevolge van scheurtjes in de gerekte, dunne vaatwand komt het vaak tot bloedingen tijdens de ontlasting, die meestal gering en zelden levensgevaarlijk zijn, maar die op den duur toch een ernstige graad van bloedarmoede kunnen veroorzaken. Daar de circulatie in de uitgezette aderen traag is en de stroom vaak in abnormale richting gaat (z spataderen), wordt het slijmvlies slecht gevoed, zodat het ontvankelijk wordt voor ontsteking en mechanische letsels. Oppervlakkige ontsteking (catarrh) van het slijmvlies blijkt uit de afscheiding van slijm, ontsteking van de huid om de anus uit roodheid en verschijnselen van eczeem. Scheurtjes in het slijmvlies of in de huid van de anus noemt men Jissuren (fissura ani); deze zijn zeer pijnlijk en genezen zonder goede behandeling moeilijk. Gaat de ontsteking over op de aderwand, dan ontstaat thrombophlebitis, waardoor de aambei tot een harde, pijnlijke knobbel wordt. Betreft het een inwendige varix, dan kan deze tijdens de defaecatie uitgeperst en vervolgens door de sluitspier ingeklemd worden, hetgeen zeer pijnlijk is. Soms breidt de ontsteking zich uit naar het weefsel rondom de endeldarm (periproctitis); hierbij vormen zich vaak abscessen (pararectale abscessen) die doorbreken in de endeldarm (inwendige fistel) of door de huid in de omgeving van de anus (uitwendige anale fistel). Bij doorbraak in beide richtingen spreekt men van een complete fistel. Het merendeel der anale fistels ontstaat op deze wijze; een kleine minderheid is van tuberculeuze aard.

De behandeling van aambeien is afhankelijk van individuele bevindingen; belangrijk is de bevordering van een geregelde, niet te harde stoelgang door dieet en lichaamsbeweging. Verder kunnen zitbaden, zetpillen en zalven worden voorgeschreven. Radicaler is de behandeling met inspuitingen, die echter niet in alle gevallen kunnen worden toegepast. Tegenwoordig spuit men meestal in onder het darmslijmvlies, enige cm boven het niveau der aambeien en circulair; men gebruikt oplossingen die schrompelend bindweefsel doen ontstaan en beoogt hiermede voornamelijk de retrograde bloedstroom te verhinderen. Deze methode geeft vaak uitstekende resultaten. Slechts zelden is het nodig de aambeien operatief te verwijderen.

DR H. J. VIERSMA