De avondmaals-proef of het avondmaalsgeregt (judicium s. coenae) was eene bijzondere soort van Godsoordeel, waarvan reeds melding gemaakt wordt in de 9de eeuw. Zij was voorgeschreven, wanneer in een klooster een diefstal was begaan.
Al de kloostergeestelijken moesten namelijk bij eene plegtige mis de gewijde hostie nuttigen met den wensch, dat zij hun ten teeken van schuld of onschuld mogt worden. Somtijds werden krachtige verwenschingen of vervloekingen gebruikt. Deze handeling berustte op het denkbeeld, dat het ligchaam en bloed des Heeren niet zou kunnen blijven in het ligchaam van zulk een overgegeven zondaar. Het tijdperk van bijgeloof, waarin het avondmaalsgeregt in zwang was, wist natuurlijk talrijke voorbeelden aan te voeren van de werking dier proef. Dat men deze in de 11de eeuw ook tot de leeken uitstrekte, blijkt uit den eisch van paus Gregorius VII, tot keizer Hendrik IV gerigt (1077), om zich daaraan te onderwerpen, ten einde zich te zuiveren van de beschuldigingen zijner vijanden. De Keizer betoonde zich daartoe weinig gezind en volhardde in zijne weigering.
