Amandelen (tonsillae) noemt men twee klieren, aan weêrszijden van de keel, achter in den mond tusschen de bogen van het gehemelte en onder het slijmvlies gelegen. Zij geraken ligt in een toestand van ontsteking, zoodat zij opzwellen en door het vernaauwen van de keel het slikken en spreken belemmeren (angina tonsillaris). Dat geschiedt vooral bij verkoudheid, die in ons klimaat dikwijls voorkomt. Ook behoort zulk eene ontsteking bij pokken, roodvonk enz. gewoonlijk tot de bijkomende verschijnselen. Zij vertoont zich somtijds plotselijk, terwijl zij doorgaans met droogheid en prikkeling in den mond en in de keel een aanvang neemt. Dan ontstaat er eene overvloedige afscheiding van speeksel, die een gedurig slikken noodzakelijk maakt. Het slijmvlies van de keel is daarbij rood van kleur, en de amandelen zwellen op, zoodat zij tot elkander naderen.
Daarbij ontstaat een lastige hoest, die vergezeld gaat van het loozen van taai slijm. Het spreken wordt belemmerd en de stem verliest alle welluidendheid. Bij eene erge ontsteking valt het zelfs moeijelijk, den mond een weinig te openen, en men ontwaart oorsuizing, oorpijn, hoofdpijn, walging en eene koorts, die ijlhoofdigheid veroorzaakt. Bij een geringen graad van ontsteking verdwijnt de koorts na verloop van 2 of 3 dagen, en de geheele ongesteldheid loopt in 8 dagen af. Bij hevige ontsteking ontstaat dikwijls verettering, en in dit geval kan de ziekte veel langer duren. Als het gezwel doorgaat, volgt de genezing gewoonlijk heel spoedig. Veelvuldige aanvallen dier ontsteking kunnen aanleiding geven tot eene blijvende gezwollenheid (hypertrophie) der amandelen, welke nadeelig werkt op de stem.
De behandeling van zoodanige ontsteking in ligten graad bepaalt zich tot rust, tot warm houden van den hals en tot het gebruiken van warme, slijmerige, zweetdrijvende dranken (van althaea, vlierbloemen enz.), alsmede van gorgeldranken (afkooksels van malva, salie enz.), van afleidende voetbaden en laxerende middelen. Bij hevige ontstekingen neemt de geneesheer daarenboven zijne toevlugt tot braakmiddelen, bloedzuigers, warme omslagen, het toucheren der amandelen met helschen steen of zwavelzuur, en eindelijk tot het wegsnijden der amandelen — eene opera-tie, die intusschen in den jongsten tijd door bevoegde artsen is afgekeurd.
