Dit woord heeft denzelfden oorsprong als het voorgaande en beteekent in het algemeen iemand, die op last en in den naam van anderen tegen geldelijke vergoeding bepaalde zaken waarneemt of bepaalde bezigheden volbrengt, vooral den zoodanige, die afwezige lastgevers (committenten) vertegenwoordigt en duurzaam hunne belangen behartigt. Men heeft agenten van allerlei maat-schappijen, politie-agenten, loterij-agenten, (doorgaans collecteurs genaamd), koop- en verkoop-agenten, consulaire agenten enz.
Handels-agenten zijn personen, die tegen eene zekere belooning (provisie) voor rekening van buitenlandsche huizen handel drijven. Hunne werkzaamheid onderscheidt zich van die der makelaars (zie onder dit woord) in dit opzigt, dat zij bij hun handel niet, gelijk deze, aan ééne plaats gebonden zijn, maar door reizen het debiet hunner waren bevorderen. Zij kunnen dus onderscheidene huizen tegelijk vertegenwoordigen. Ook is het hun geoorloofd, daarenboven voor eigene rekening handel te drijven, ’t geen een makelaar niet mag doen. Zij verschillen van de eigenlijke handelsreizigers of commissionairs, doordien deze tegen eene vaste belooning gehouden zijn, de belangen van hunne patronen te behartigen, al wordt die belooning dan ook door eene provisie op de waarde van de door hen gedebiteerde artikelen verhoogd.
Dikwerf hebben aanzienlijke handelshuizen in volkrijke plaatsen een agent, die zich met den verkoop hunner waren belast. Zulk een agent heeft dikwijls de beschikking over kostbare goederen en groote geldsommen, zoodat gewoonlijk door zijne committenten cautie of borgstelling van hem gevraagd wordt.
Het groote nut van zoodanige agentschappen voor de lastgevers en voor het publiek springt duidelijk in het oog. De agenten zijn middelaars tusschen de voortbrengers en verbruikers; zij onderrigten de voortbrengers van de wenschen der verbruikers en maken hen bekend met de uitgebreidheid der vraag naar hunne voortbrengselen. Zij vermeerderen de mededinging en werken dus gunstig op de prijsverlaging, terwijl zij het debiet vermeerderen en de groote steden in duurzame tentoonstellingsplaatsen van nijverheid herscheppen. Het Duitsche handelsregt bevat geene bijzondere bepalingen over agenten; de algemeene voorschriften op handels-gevolmagtigden zijn op hen van toepassing verklaard. De agenten mogen er vereenigingen vormen en leerlingen en helpers aannemen. In Frankrijk staan de wissel-agenten (agents de change) op den voorgrond, namelijk de wissel-, geld- en fondsenmakelaars, die op de beursplaatsen van regeringswege zijn aangesteld, om als middelaars bij den effectenhandel werkzaam te wezen en den koers der staatspapieren op te maken. Zij werden reeds in 1572 onder Karel IX benoemd, in 1791 door een besluit der Nationale Vergadering afgeschaft, maar door de wet van den 28sten Ventôse van het jaar IX (19 Maart 1801) wederom aangesteld. Hun aantal is geregeld naar het belang van de stad hunner inwoning. Op de beurs te Parijs telt men er 60. Zulke agenten moeten — naar gelang van de uitgebreidheid hunner zaken— eene cautie stellen van 4000 tot 125.000 francs; zij houden jaarlijksche vergaderingen, waar zij een raad kiezen , die uit een Syndicus en 6 leden bestaat. Deze raad houdt toezigt op de agenten, kan hen schorsen en hun ontslag bij het ministerie van financiën voordragen. Om agent de change te worden, moet men Fransch burger wezen en het bewijs leveren, dat men als makelaar of in een bankiers- of handelshuis of bij een notaris te Parijs gedurende 4 jaren is werkzaam geweest. Voorts heeft men er faillissements-agenten (agents de la faillite), die in geval van bankroet de zaken van den bankbreukigen koopman waarnemen tot er curatoren zijn aangesteld. Volgens de nieuwe wet op de faillieten (van 1838) zijn zij door syndics provisoires vervangen. Eindelijk heeft men er, voor den handel in het algemeen, agents d'affaires.
In Engeland en in de Vereenigde Staten heeft men handelsagenten (commercial agents), die onnaauwkeurige rekeningen, nalatenschapsverdeelingen en faillissementen in orde brengen. Tevens bestaan er onder den naam van mercantile agencies bureaux, die door middel van onderagenten en correspondenten inlichtingen geven omtrent het crediet der kooplieden. Te New-York vindt men vier zulke instellingen, die aan 7.000 reizigers en plaatselijke agenten in de Vereenigde Staten en in Britsch Noord-Amerika eene jaarlijksche som besteden van 3- tot 400.000 dollars, welke voornamelijk gevonden wordt uit provisiën en uit abonnementsgelden van hen, die zoodanige inlichtingen verlangen.
Men heeft daarenboven diplomatieke agenten, die van regeringswege met een bepaalden last zijn bekleed, — voorts geheime agenten, die zoowel door regeringen als door staat-kundige genootschappen worden afgevaardigd. In de dagen van onze Republiek hadden hunne Hoog Mogenden een agent, die de bemiddelaar was tusschen hen en de gevolmagtigden der Buitenlandsche mogendheden.
Reeds in den tijd der Romeinsche keizers had men agentes in rebus, die met een bepaalden last, bij voorbeeld om den aanvoer van koren te bevorderen, naar de wingewesten werden gezonden.
