lat., verandering, hervorming, verbetering, inz. kerkhervorming; in het bijzonder noemt men zoo de tegen het pausdom gerichte beweging der 16de eeuw, waaruit de protestantsche belijdenis van het christendom geboren werd. Oorzaken: toenemende verslapping en verval in de middeleeuwsche kerk, baatzuchtige politiek der roomsche curie.
Verschillende conciliën, (te Pisa, Konstanz en Bazel) gehouden met het doel om een hervorming der kerk aan hoofd en leden tot stand te brengen, hadden weinig of geen resultaten. Zoo vond Luther, toen hij, met het aanslaan van zijn 95 stellingen aan de slotkerk te Wittenberg op 31 Oct. 1517, den strijd tegen Rome aanving, overal instemming en steun. Voornaamste gebeurtenissen: 1518, het optreden van Zwingli; 1519, disputatie te Leipzig; 10 Dec. 1520, verbranding van de banbul door Luther; April 1521, Luther en zijn aanhangers worden door het edict van Worms in den ban gedaan; 1526, op den eersten rijksdag te Speyer wordt besloten de R. te dulden; 1527—29, de R. krijgt in Saksen en andere streken de overhand; 19 April 1529, protest der evangelische stenden tegen het rijksbesluit, genomen te Speyer, om de R. te verbieden; Oct. 1529 twistgesprek te Marburg tusschen Luther en Zwingli; de pogingen om eenheid tusschen de beide richtingen tot stand te brengen stuiten af op de leer van het avondmaal; 25 Juni 1530, aanbieding van de Augsburgsche confessie aan den rijksdag te Augsburg; 29 Maart 1531, defensief verbond tusschen de protestantsche stenden te SchmalkaMen; 23 Juli 1532, godsdienstvrede te Neurenberg; 1537, het door paus Paulus III uitgeschreven concilie te Mantua door de protest, vorsten en theologen afgewezen; formuleering der Schmalkaldische artikelen; 1538, „heilig verbond” tegen de R. tusschen de aartsbisschoppen van Mainz en Salzburg en de hertogen van Beieren, Saksen en Brunswijk; bemiddelingspogingen; het Regensburgsche interim, Mei 1541; 1541 —64, Calvijn te Genève; 1545, opening van het concilie van Trente, verwerping van hetzelve door de protestanten; Juli 1546, begin van den Schmalkaldischen oorlog; 1548, het Augsburgsche interim; Maart 1552, af val van keurvorst Maurits van Saksen van den keizer; 29 Juïï 1552, verdrag van Passau; 26 April 1555, de Augsb. godsdienstvrede gesloten, die echter reeds de kiemen in zich draagt van nieuwe verwikkelingen, welke ten slotte den 30-jarigen oorlog (zie ald.) tengevolge hebben, waarna de reformatorische beweging vooral in Duitschland meer en meer verslapt, gevolg van de eindelooze dogmatische haarkloverijen en de heerschzucht der luthersche orthodoxie.
