Griekse godin van vruchtbaarheid, zinnelijke liefde en schoonheid, dochter van Zeus en Dione. Een latere Griekse traditie beschouwt haar als geboren uit het schuim van de zee (Gr. aphros = zeeschuim).
De oorsprong van haar dienst is Oosters en vertoont samenhang met die van Astarte-Isjtar. Behalve als godin van liefde en groeikracht, vereerde men Aphrodite als zegenbrengende godin in het algemeen, en als beschermster van de zeelieden in het bijzonder. Haar dienst was ook speciaal verbreid in havenplaatsen en op de eilanden. Cyprus was het belangrijkste en oudste centrum van haar cultus, in de buurt van dit eiland nl. zou zij uit de zee zijn opgestegen; andere plaatsen waar zij vereerd werd zijn Cythera, Cos, Cnidos, de stad Corinthe, cn in het Westen Sicilië, waar haar voornaamste heiligdom zich bevond op de berg Eryx (tgw. Erice). Tegen de betoverende kracht van haar schoonheid waren mensen noch goden bestand en het is niet verwonderlijk dat Paris, prins van Troje, aan haar de schoonheidsappel van Eris toekende, zelfs boven Hera. De god Hephaestus wordt haar gemaal genoemd, doch in andere mythen is zij de echtgenote van de krijgsgod Ares. Uit Azië stamt de sage van haar liefde voor Adonis, en onder de stervelingen die zich op haar gunst konden beroemen is de belangrijkste figuur Anchises, bij wie Aphrodite de moeder was van Aeneas. In de geschiedenis van Troje speelt de godin een hoofdrol: immers, zij stelde Paris in het bezit van Helena en werd zodoende de aanleiding tot de Trojaanse oorlog. Bij deze strijd steunde zij overigens de Trojanen (Hom.
Ilias XX, 40), en haar zoon Aeneas in het bijzonder (Hom. Ilias V,312 e.v.). Tot haar gevolg behoren de Charites en de Horae, en de duif, de myrte en granaatappel zijn aan haar gewijd. De Italische lentegodin Venus is geheel met haar vereenzelvigd, zoals de Griekse Eros (= liefde), die men later als haar zoon beschouwde, door de Romeinen werd gelijkgesteld met Amor.ICONOGRAFIE Aphrodite is een der meest uitgebeelde figuren van de Griekse godenwereld. In de archaische kunst en op de Griekse vazen wordt zij geheel gekleed voorgesteld, in de antieke beeldhouwkunst geheel naakt of het bovenlichaam ontbloot. Rijk gekleed verschijnt bijv. Aphrodite in de scène van het Paris-oordeel op een lonisch-Etruskische amphora (ca. 525 v. C.) te München, en bij de roof van Helena, geschilderd op een Attische skyphos van Hieron en Macron (ca. 490 v.C.) te Boston. Op een schaal van de Pistoxenosschilder (ca. 460 v. C.) is zij weergegeven, zwevend op een gans, met een bloeiende twijg in de hand. Apelles, de hofschilder van Alexander de Grote, schilderde een uit de zee oprijzende Aphrodite voor het heiligdom van Asclepius op Cos. Het stuk was een van de grootste bezienswaardigheden van de tempel, doch is verloren gegaan. Van de vele sculpturen die de godin voorstellen zijn o.a. bekend de Aphrodite van Knidos van Praxiteles (4de eeuw v.C.).
Phidias maakte verscheidene beelden van de godin, altijd als beklede figuur. Scopas’ Aphrodite wedijverde in roem met die van Praxiteles; vooral in de hellenistische tijd is de badende Aphroditefiguur geliefd, bijv. het beeld van Doedalsas (3de eeuw v. C.) in het Louvre en de Venus Capitolina (einde 2de eeuw v. C.) te Rome. Voorts de Venus Medici, copie van een hellenistisch beeld en de bekende Venus van Milo (einde 2de eeuw v.C.) in het Louvre. Men ziet op Pompeiaanse wandschilderingen menigmaal: de liefde van Venus en Mars, bijv. in de casa di Marco L. Frontone en op reliëfs bijv. Venus als stammoeder van de Gens Julia, te zamen met keizer Augustus. Ook op munten (bijv. die van Knidos) en in terracotta’s is Aphrodite-Venus talloze malen uitgebeeld. In de middeleeuwen is zij rijk gekleed als Frau Minne of Dame Amour.
Bijzonder vaak werd zij geschilderd in de renaissance (bv. Botticelli) en barok (bijv. Rubens). Voorafbeeldingen, z Venus.
Zie Zeus, Dione, Astarte, Paris, Eris, Hera, Hephaestus, Ares, Adonis, Aeneas, Helena, Charites, Horae, Venus, Eros, Amor
