(Gr. Hephaistos), Griekse god van het vuur en de smeedkunst, zoon van Zeus en Hera.
Daar hij kreupel geboren was, wierp zijn moeder hem van de Olympus in zee, waar de dochters van Oceanus, Thetis en Eurynome, hem vele jaren lang verzorgden. Toen Hephaestus later weer op de Olympus was teruggekeerd, wierp Zeus, bij een twist, hem wederom naar beneden, zodat hij na een dag vallen, op Lemnos terecht kwam. Daar werd hij door de bewoners gastvrij opgenomen en verpleegd. V.s. was zijn kreupelheid het gevolg van die val. Aphrodite was zijn gemalin. Als god van het vuur werden alle werkingen van het vuur met hem in verband gebracht. Onder de vulkanen had Hephaestus zijn werkplaatsen, zo bijv. onder de Etna op Sicilië en onder de berg Mosychos op Lemnos, het eiland waar hij in het bijzonder werd vereerd, en waar de Cabiren zijn helpers waren. Hij smeedde op kunstige wijze voor allerlei góden en helden wapenen en uitrustingen, bijv. de scepter van Zeus, de drietand van Poseidon, het schild van Hcracles, het kuras van Achilles etc. Als kunstenaar in het smeden staat hij in nauwe relatie tot Athene, de godin van de kunsten. Te Athene werd voor beide góden tezamen een feest gevierd: de Chaldeia. De Romeinse vuurgod Vulcanus, werd geheel met Hephaestus gelijkgesteld (Hom. Ilias XVIII,394 e.v.; 1,593; het ‘homerisch gelach der góden om de kreupele Hephaestus: 1, 599-600).ICONOGRAFIE De god wordt afgebeeld als een man met baard. Hij draagt een ronde of kegelvormige werkmansmuts, en houdt smidsgereedschap in de hand. Op vele vazenschilderingen komt hij voor: op de Fran?oisvaas is zijn terugkeer naar de Olympus weergegeven; als kreupele god staat hij in reliëf op de fries van het schathuis der Siphniërs te Delphi (6de eeuw v. C.). De beeldhouwer Alcamenes maakte voor de Hephaestustempel te Athene (het z.g. Theseion) een bronsgroep van de kreupele god met Athene (ca. 420 v. C.), een werk dat ons verder onbekend is. Op een Romeinse sarcophaag ziet men Vulcanus aan het werk met zijn helpers de Cyclopen. Uit later tijd is beroemd: de smidse van Vulcanus door Tintoretto en door Velasquez.
Zie Zeus, Hera, Olympus, Oceanus, Thetis, Eurynome, Aphrodite, Cabiren, Poseidon, Heracles, Achilles, Athene, Vulcanus
