Geschiedenis Lexicon

H.W.J. Volmuller (1981)

Gepubliceerd op 03-08-2020

Reinoud

betekenis & definitie

graven en hertogen van Gelre.

Reinoud I (1271 1326), f9.10.1326 op slot Montfort: zoon van → Otto II en diens 2e vrouw Filippa van Ponthieu. Huwde 1273 Irmgard van Limburg en werd daardoor hertog van Limburg (1279—80); werd na de dood van Irmgard (1282/83) in de strijd om Limburg betrokken; leed 1288 de nederlaag bij → Woeringen. waardoor hij het hertogdom Limburg moest afstaan aan Brabant, terwijl de schulden, als gevolg van deze oorlog, hem noodzaakten zijn graafschappen Gelre en Zutphen voor 5 jaar te verpanden aan → Gwijde van Dampierre. graaf van Vlaanderen, met wiens dochter Margaretha hij 1286 gehuwd was. Gwijde stelde feitelijk een Vlaams bewind in waardoor in Gelre opstanden ontstonden o.a. onder leiding van de → Bronkhorsten. Reinoud vond steun bij de Franse koning Filips IV (tot wie hij zich in de Complainte met een reeks van klachten over Gwijde wendde )en bij Brabant en Henegouwen. Aan het Vlaamse bestuur kwam een einde. Om zich financieel onafhankelijk te maken liet hij zijn oudste zoon Reinoud met Sofia, dochter van Floris Berthout, heer van Mechelen, huwen (weliswaar beneden zijn stand, maar zeer rijk).

In 1316 sloot Berthout een akkoord met Willem III van Holland, die Reinoud geheel onder zijn macht bracht, wat grote ontevredenheid veroorzaakte. Reinoud leed reeds aan vlagen van krankzinnigheid, die zijn zoon deden besluiten zich aan het hoofd van de ontevredenen te plaatsen. Willem III trachtte vergeefs 1318 te bemiddelen; de krankzinnige Reinoud werd opgesloten en zijn zoon werd regent. Uitg.: De 'Complainte' door G.Busken Huct (in; Bijdr. en Meded. Gelre 19(X)).

LITT. H.Obreen. Reinoud I (in Nw. Ned. Biogr. Wbk. II. 1912).

Reinoud II de Zwarte (1326-43), ✝ 12.10.1343 Arnhem. Zoon van Reinoud I en diens eerste vrouw Irmgard. Aanvaardde bij diens dood de regering. Na de dood (1329) van zijn 1e vrouw, Sofia, dochter van Floris Berthout. heer van Mechelen, huwde hij 1332 Eleonora, dochter van Eduard II van Engeland (→ Eleonora van Gelre). Dit huwelijk betekende een versterking van de pro-Engelse Ned. vorsten o.l.v. Willem III van Holland tegenover het Brabants-Franse overwicht in de Zuidelijke Nederlanden.

Reinoud veroverde 1326 op de bisschop van Munster Bredevoort, Aalten, Winterswijk en Dinxperlo: nam deel aan de oorlogen van 1332 en 34 tegen Brabant, die hem Tiel. Zandwijk en Herewaarden opleverden, wat de beheersing van de rivieren door Gelre ten goede kwam, al stond hij Heusden aan Brabant af; maakte gebruik van de moeilijke positie van de Utrechtse bisschop → Jan III van Diest: sloot met Willem III van Holland 22.7.1331 het Verdrag van Woudrichem, waarbij zij verklaarden elkaars belangen in Neder- en Oversticht te zullen eerbiedigen, waardoor Reinoud 1336 het Oversticht in pand kreeg: speelde een belangrijke rol in de Europese staatkunde o.a. als tussenpersoon tussen Eduard en keizer Lodewijk de Beier. In 1339 door de laatste tot hertog verheven. Eduard betaalde echter zijn schulden aan Reinoud niet en trok zich terug uit de Ned. politiek. Reinoud verstootte Eleonora: verkeerde in het laatst van zijn regering in grote financiële moeilijkheden.

Reinoud III (1343-71). *13.5.1333. ✝ 4.12.1371; zoon van Reinoud II uit diens 2e huwelijk. Het regentschap over Reinoud gaf aanleiding tot moeilijkheden, daar een groep edelen onder Jan van Valkenburg, heer van Bom, er voor zorgde, dat Eleonora van het regentschap vervallen en Reinoud reeds in 1344 meerderjarig werd verklaard. Eleonora's broer, Eduard in, probeerde Reinoud te laten huwen met een dochter van de markgraaf van Gulik om de Engelse invloed te behouden, maar de tegenpartij wist Reinoud overhaast ca. juni 1347 te doen trouwen met Maria, dochter van Jan III van Brabant. Reinoud. die sedert 1350 in conflict was met zijn broer → Eduard, werd door deze 25.5.1361 bij Tiel verslagen en gevangen gezet op kasteel Nijenbeek bij Voorst. Eduard liet zich als hertog huldigen en regeerde van 25.5.1361 tot zijn dood (24.8.1371). Reinoud keerde toen weer terug. maar stierf, (kinderloos) wellicht aan hongeroedeem (de dikke hertog).

Reinoud IV (Reinoud I van Gulik) (1402-23). ✝ 25.6.1423; broer van → Willem I van Gulik en Gelre. Huwde 5.5.1405 Maria, dochter van de graaf van Harcourt: voerde oorlog met Kleef, waaraan hij 1406 de Lijmers moest afstaan, verleende zijn zwager → Jan V van Arkel steun in de Arkelse oorlog. Jan van Beieren, elect van Luik, wist hem echter 1409 over te halen de Arkels te verraden, hetgeen Reinoud feitelijk het bezit van het Land van Arkel en Gorkum opleverde. Bij de Vrede van Wijk-bij-Duurstede tussen Holland en Gelre (1412) kwamen deze bezittingen aan Holland. Reinoud steunde Jan van Beieren tegen Jacoba. De financiële toestand was t.g.v. deze oorlogen steeds slechter geworden, terwijl er, daar Reinoud geen wettige kinderen had, opnieuw een successieoorlog dreigde, hetgeen 13.5.1418 tot een verbond van de Gelderse standen leidde, aan wier eisen Reinoud okt. 1419 moest toegeven (→ Gelderland).