Geschiedenis Lexicon

H.W.J. Volmuller (1981)

Gepubliceerd op 03-08-2020

Zutphen

betekenis & definitie

Ned. gemeente in de prov. Gelderland in het noordwesten van de Achterhoek, aan de IJssel.

Zutphen Sudvene (—Zuidveen). ontstaan uit een grafelijk hof. wordt 1031 voor het eerst genoemd en komt 1059 als versterkte plaats voor. Zutphen was centrum van een graafschap (vandaar De Graafschap), dat in de loop van de 12e eeuw door vererving aan het Gelderse gravenhuis kwam. Of Zutphen inderdaad een graafschap heeft gevormd kan betwijfeld worden: de term ‘graafschap Zutphen' ontstond pas toen het gebied in handen kwam van de graven van Gelre. Stad en graafschap waren vanouds leenroerig aan de Utrechtse bisschop, maar hieraan kwam een eind door de toenemende macht van de Gelderse graven. Graaf Otto I van Gelre noemde zich graaf van Gelre en Zutphen toen hij 1190 Zutphen stadsrechten verleende. Zutphen was een concurrent van Deventer en was vanaf het begin volberechtigd Hanzestad: bezat bierbrouwerijen, laken- en linnennijverheid en dreef handel op de Rijnstreken.

Engeland en de Oostzeelanden. Het Zutphense stadsrecht werd Gelders stadsrecht. Werd mede door de moerassige omgeving een belangrijke vesting en daardoor bij vele oorlogen betrokken. Tijdens Karel v en tijdens de Republiek was het kwartier van Zutphen. dat overigens een geheel andere omvang had dan het graafschap Zutphen. een van de vier (tijdens de Republiek drie) kwartieren van Gelderland. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog ging Zutphen 1572 over naar de zijde van de opstandelingen, maar de Spanjaarden verrasten de stad en hielden er gruwelijk huis: 1579 werd Zutphen bevrijd, maar 1583 door de Spanjaarden hernomen; 1591 dwong stadhouder prins Maurits de Spanjaarden tot overgave. In het begin van de 18e eeuw vonden ook hier plooierijen (→ Plooierij) plaats.

In de tweede helft van de 18c eeuw was de burgerij patriottisch gezind. In de 19e eeuw hield Zutphen op vesting te zijn en ging zich uitbreiden. In de Tweede Wereldoorlog werd de stad zwaar getroffen door een geallieerd bombardement (1944) en door de bevrijdingsgevechten (4-6.4.1945).Litt. H.N.van Til, Beknopte geschiedkunde en plaatselijke beschrijving der stad Zutphen (1832, herdr. 1974); R.W.Tadama. Geschiedenis der stad Zutphen tot 1795 (1856. herdr. 1976); Acten betr. Gelre en Zutphen. uitg. d. P.N.van Doorninck (4 dln. 1900—08); J.C.C.Delle. Zutphen in dagen van Spanning (1945); J.Bax, Onze vorige bevrijding.

Zutphen in 1813 (1946); M.M.Doornink Hoogenraad, Kleine historie van Zutphen (1952); W.de Vries. De opkomst van Zutphen (1960); A.H.Wertheim Gijse Weenink. Twee woelige jaren in Zutphen. De plooierijen van febr. 1703—febr. 1705 (1977).