Lexicon van het bijgeloof

Walter Gerlach (2000)

Gepubliceerd op 11-11-2022

Amulet

betekenis & definitie

Het leven was, is en blijft hard en gevaarlijk en daarom horen over de gehele wereld noodlotwerende en gelukbrengende hangers en broches tot de meest succesvolle en meest gevraagde artikelen in de geschiedenis van de mensheid; vanaf de prehistorie tot nu. Vroeger versierde men zich met veren en klauwen afkomstig van de jachtbuit of met lichaamsdelen van de verslagen vijand.

Wat voor de heiden een scalp was, beschouwde de christen als een relikwie. ‘Geen enkel natuur- of cultuurvolk is het geloof in dergelijke gelukbrengende dode voorwerpen of dode dieren vreemd,’ schrijft Küpper (Unberufen, toi, toi, toi). In een verhandeling uit 1728 over de Duitse taal staat geschreven: ‘Talisman, een metalen toverbeeldje; tijdens een bepaalde stand der sterren uit steen of metaal vervaardigd beeldje, waaraan bijgelovige mensen allerlei bovennatuurlijke krachten ontlenen en dit daarom om de hals dragen.’Goethe maakt in Westöstlichen Divan onderscheid tussen talisman en amulet, maar in het algemene spraakgebruik is er nauwelijks verschil tussen beide begrippen: ‘Talisman van carneool / Geloof erin voor welvaart en geluk, / Staat hij op een onyx voetje, / Kus hem met gewijde lippen! / Dan verdrijft hij alle kwaad, / Beschermt u en uw huis, / En zal als ’t gegraveerde woord / Allahs namen waarachtig verkondigt, / U tot liefde en daden opwekken. / In het bijzonder zullen vrouwen / Zich laten stichten door de talisman. / Amuletten zijn dergelijke / Op papier geschreven tekens; / Doch het luistert niet zo nauw / als soms edelstenen luisteren, / En het is vrome zielen toegestaan, / Om hier voor lange verzen te kiezen. / Mannen hangen deze papieren / Gelovig om als schouderkleed.’

Napoleon 1 droeg als amulet een ring, keizer Wilhelm 1 gebruikte als gelukaanbrenger een lapis lazuli (lazuursteen), en Wilhelm II schijnt ‘in een klein doosje immer een stukje gematerialiseerde sluier bij zich gedragen te hebben, dat hem tijdens een spirituele bijeenkomst door het medium overhandigd werd’ (Laarfi, Das Buch der Amulette und Talismane). De voormalige Italiaanse communistenleider Togliatti geloofde in de zegenrijke invloed van een afgedragen blauw kostuum, Romy Schneider hechtte waarde aan een pluchen beest, en Heinz Rühmann had een kleine zilveren muis als talisman.

De voetballers van het eerste elftal van fc Köln zetten een geitenbok als gelukaanbrenger achter het doel neer; vele trainers trekken bij belangrijke wedstrijden oude truien aan als veronderstelde garantie om te winnen. Naast sportbeoefenaars zweren vooral zeelieden en toneelspelers bij de amulet. Maar eigenlijk kent de club van mascottevrienden geen klasse- of beroepsbeperkingen: in één op de twee auto’s ligt of hangt wel een talisman.

Afweertoverij, → Auto, → Beroepen, → Edelstenen, → Gelukspenning, → Hoefijzer, —Hout, → Klaverblad, → Rozenkrans.