De geschiedenis van het gelukaanbrengende muntje begint reeds in het oude Griekenland en bij de voor-Aziatische kustvolken, toen het, omdat het hellenistische geld heilig was, in nauwer verband stond met cultische rituelen. Voordat wereldlijke heersers zich op muntstukken lieten vereeuwigen, beeldde men er goden op af, en in christelijke tijden en landen diverse heiligen, een traditie die doorloopt tot het ‘God zij met ons’ op onze geldstukken.
Gewijde munten waren zeer geliefd als amulet. Nog in de eerste helft van de twintigste eeuw was het gebruik van het monetaire middel aan nauwe regels gebonden: het geld mocht niet geleend zijn en het moest gemaakt zijn van zilver, koper en nikkel. Er moest altijd een kleine munt bij zijn, een cent dus. Vroeger, toen de centen nog gaten hadden, werd gezegd: ‘Een cent met een gat vindt altijd wat’ (een cent met een gat erin brengt geluk aan).Het vertrouwen in de kleine munt als gelukaanbrenger is door de eeuwen heen gebleven, en wie vandaag de dag een cent vindt, bewaart deze, een stille hoop koesterend, vaak jarenlang (of op zijn minst een paar uren) in de portemonnee, in het borstzakje van overhemd of colbert, of in de lade van het schrijfbureau.
‘Het penningske der weduwe’ is een geringe gift, maar dient buitengewoon gewaardeerd te worden als afkomstig van iemand die zelf arm is (K. ter Laan, Nederlandse spreekwoorden/spreuken en zegswijzen, Elsevier, 1988). ‘Hij is op de penning’ betekent dat iemand zuinig is en liever niet te veel geld uitgeeft.
→ Amulet.
Getallen
Steeds weer duiken er exegeten op die in cijfers meer zien dan enkel maar een ordeningssysteem. Na de Babylonische en Egyptische astrologie in de jaren tussen drieduizend en tweeduizend voor Christus ging de geniale mathematicus Pythagoras (circa 580-496 voor Christus) zich met de magie der getallen bezighouden. Hij zag er een sleutel in tot de harmonische wetten van de kosmos. In de geheime leer van de middeleeuwse joodse mystiek, de kabbala, is de getallensymboliek even belangrijk als bij Rabanus Maurus, de Duitse geleerde uit de Middeleeuwen. ‘Zo bevat,’ schrijft hij, ‘de heilige schrift onder de vele en diverse getallen indirect vele geheimen, die verborgen zullen blijven voor hen die niet de betekenis van de getallen kennen. Daarom is het noodzakelijk dat iedereen die tot een beter begrip wil komen van de Heilige Schrift, zich op aritmetica gaat toeleggen.’ Novalis stelde: ‘Het is zeer waarschijnlijk dat er in de natuur een wonderbaarlijke getalsmystiek schuilt; en dat geldt ook voor de geschiedenis.’ In de moderne numerologie, het broertje van de astrologie, zet zich deze tendens voort. Getallen en cijfers als geëigend middel om in de toekomst te kijken, als verklaringsmodel van de kosmos of als aanwijzing om op gunstige of ongunstige voortekens te letten.
De volgende karakteriseringen, eigenschappen en symboolwaarden worden aan de afzonderlijke getallen - vooral de laagste - toegeschreven.
1
Het goddelijke, heilige getal; alles is uit de eenheid voortgekomen; de schepper als de oer-enige.
2 Belichaamt het vrouwelijke principe.
3 Symbool van het mannelijke principe, de drievuldigheid; Omne trium perfectum (alle drievuldigheid is volkomen); alle goede dingen bestaan uit drie; vader-moeder-kind; drie tijdniveaus (verleden-heden-toekomst); geldt net als de één als heilig getal.
4 Ordeningsgetal der elementen.
5 Symbool van de samengestelde kracht, (zie pentagram)
6 Wordt gesymboliseerd in het hexagram, zespuntige ster en zegel van Salomo: ‘Het hexagram is het planetenzegel, zes planeten aan de punten, de zon in het midden. De beide driehoeken waar het hexagram uit bestaat verbeelden de conjunctie van de actieve (vuur) en van de passieve (water) kracht.’ (Wichmann, Die Renaissance der Esoterik).
7 Voor de een heilig en gelukaanbrengend, voor anderen een getal met een onheilszwangere betekenis. Zeven wijzen, zeven wereldwonderen; zeven is het oorspronkelijke getal der planeten; toverspreuken kan men zeven malen herhalen; de Oudperzische Parsismus kende zeven onsterfelijke heiligen; voor de vrijmetselaars bestaan er zeven hoofddeugden en zeven hoofdzonden; zeven wetenschappen; zeven onvruchtbare en zeven vruchtbare jaren. Maar ook: zeven doodzonden; de zeven schoonheden; de zeven wonderen der wereld; de zeven beden van het onzevader; de zeven weeën van Maria; de zeven kruiswoorden (Lucas 23; Johannes 19; Mattheüs 27).
8 Hier schreef men magische werking aan toe, omdat de acht uit twee cirkels bestaat en de cirkel of ring voor iedereen een magisch symbool was; de achtste scheppingsdag; het achtvoudige pad in het boeddhisme.
9 Het kwadraat van 3 (3 x 3), raadselachtig getal. Het Griekse maanjaar bestond niet uit twaalf, maar uit negen maanden.
10 Symbool der volkomenheid; bevat de eerste vier getallen waaraan Pythagoras een bijzondere betekenis toeschreef, en waarvan de som (1+2+3+4) het heilige getal tien is.
11 Symbool van de zonde, omdat ze het getal van de christelijke tien geboden overschrijdt, (zie ook carnaval)
12 Magisch getal, geluksgetal; de twaalf apostelen van Jezus; twaalf sterrenbeelden van de dierenriem; de twaalf stammen van Israël; een dozijn.
13 Het meest gevreesde ongeluksgetal, (zie aldaar)
17 Bijzonder in Italië, eveneens een geluksgetal.
42 Volgens het oude volksgeloof telde een jaar 42 ongeluksdagen. Albert Magnus toonde in zijn boek Egyptian Secrets: Or White and Black Art for Man and Beast aan dat er in Egypte niet op menselijk handelen terug te voeren dingen gebeurden die in patroon samenhingen met de 42 jaarlijkse ongeluksdagen.
108 Het heilige getal van de boeddhisten.
666 Gruwel- en ongeluksgetal uit de Openbaringen van Johannes. Het getal van het beest symboliseert vermoedelijk de antichrist. Deze betekenis is echter omstreden.
10.000 Stond in het oude China voor ontelbaar. Volgens Biedermann werd de keizer, in beleefde verwachting van een zeer hoge leeftijd, met 10.000 aangesproken.
In de esoterisch-numerologische praktijk worden met het oog op waarzeggerij en/of karakterdoorlichting lotsgetallen vastgesteld en geduid of er worden getallen aan letters gekoppeld, waardoor er een naam numerologisch wordt uitgeteld en geanalyseerd (‘U bent een tobberig aangelegd mens...’ et cetera).
→ Apocalyps, → Carnaval, → Dertien, → Lotto, → Pentagram, → Waarzeggen.
