Bijbels Lexicon

Karina van Dalen-Oskam & Marijke Mooijaart (2017)

Gepubliceerd op 11-05-2017

Pasen

betekenis & definitie

Pasen, (joods) feest ter herdenking van de uittocht uit Egypte; (christelijk) feest ter nagedachtenis aan Jezus’ kruisiging en opstanding, op de zondag na de eerste volle maan in de lente; ook ter aanduiding van paaszondag en -maandag.

Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen, nooit.

Pasen (en pinksteren), billen en schaamdelen.

Op z’n paasbest, in zijn mooiste uitdossing.

Het paasfeest was voor de joden het feest van de ongezuurde broden ter viering van de uittocht uit Egypte; voor de christenen werd het de herdenking van Jezus’ kruisiging en vooral van Zijn opstanding, die wordt gevierd op eerste paasdag. Het pinksterfeest, waarop de christenen de uitstorting van de Heilige Geest vieren, vindt altijd plaats op de vijftigste dag na Pasen (zie ook Pinksteren). Dit verklaart de betekenis van de uitdrukking als pasen en pinksteren op één dag vallen, ‘nooit’. Waar de betekenis ‘billen en schaamdelen’ vandaan komt, is onduidelijk. Misschien gaat ze terug op de uitdrukking Paschen en Pinksteren laten zien, die in 1727 door C. Tuinman als volgt werd verklaard: ‘Dit segt men met eene boertende verbloeming van ymand, die naakt ontbloot word. Men pleegt op Paschen en Pinxteren zyn beste pronkklederen aan te doen. Dit is dan by eene belachelyke tegenzegging.’ Ofwel, in een moderne parafrase: zich op zijn paasbest laten zien, ironisch gebruikt voor: zich naakt vertonen.

Er zijn ook in verband met de paasfolklore vele samenstellingen met pasen als eerste lid, zoals paasvakantie, paasontbijt, paashaas e.d.

Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 25798-803. Ihesus sprac na dese word. / Tote sinen ionghers vord. / Weti dat paschen sal wesen. / Ouer .ij. daghe na desen. / Ende smenscen sone ward vercocht. / Verraden ende ter crucen brocht. (Jezus sprak hierna tot zijn discipelen: Weten jullie dat het over twee dagen Pasen is, en dat de Mensenzoon verkocht zal worden en verraden en aan het kruis genageld?)

Gebruiksvoorbeeld: De presidente opende met schriftlezing en gebed en heette mevrouw A. Verdelman van de Elizabethbode van harte welkom. Na de pauze kreeg zij het woord en hield een inleiding over het onderwerp ‘Als Pasen en Pinksteren op een dag valt’. (Meppeler Courant, apr. 1995)

Gebruiksvoorbeeld: ‘Toe Gerrit. Straks zien ze je en hebben we een oploop op de stoep.’ ‘Hoezo?’ wilde hij weten terwijl hij het gordijntje nog wat verder opschoof. ‘Foei, wat een weer!’ ‘Nou, je pasen en pinksteren is voor iedereen zichtbaar!’ (H. Heeresma, Eén robuuste buste, één!, 1989, p. 70)

Gebruiksvoorbeeld: [Uit een gesprek vol dubbelzinnigheden over religieuze voorkeuren en seks, n.a.v. Pasen:] -- [...] Jij mag de grootste godsdienstwaanzinnige met je zweepje geven. Goed? -- Oké dan, onbedaarlijke tijgervrouw. Maar dan laat je me eindelijk eens je eigen strakke Pasen zien. (Mare 24, 25-3-1999, p.24)