Lucht en leegte, schone schijn zonder zinvolle inhoud; rust en ruimte.
In de NBV-vertaling van het bijbelboek Prediker wordt dit beeld gebruikt voor de zinloosheid van allerlei aardse zaken. ‘Lucht en leegte, zegt Prediker, lucht en leegte, alles is leegte’ (Prediker 1:2, NBV). Deze adequate metafoor was al eerder gebruikt door Frans Cromphout in zijn Bijbel in onze taal, voor elke dag (1994). Ook sluit zij aan bij het gebruik in de NBV van het woord leegte in de figuurlijke betekenis van ‘werkloosheid, zinloosheid’ en dergelijke, dat we ook in Job en de Psalmen vinden. (Ter vergelijking: in de NBG-vertaling komt leegte überhaupt niet voor.)
Ook omdat deze formulering het vertrouwde ijdelheid der ijdelheden zou gaan vervangen, raakte zij al tijdens de voorpublicatie van de NBV bekend, en de vertalers zelf konden constateren dat ze overgenomen werd door de taalgemeenschap. Zij troffen de eerste toepassing aan in 1998 in de Donald Duck. De uitdrukking is de eerste en vooralsnog enige die vanuit de NBV het Nederlands is binnengedrongen.
Inmiddels is ze (zoals dat nu eenmaal met bijbelse uitdrukkingen gaat) ook gesignaleerd in een heel andere, positieve, toepassing, in de betekenis ‘buitenlucht en ruimte’ ter karakterisering van een natuurgebied: ‘Lucht en leegte. Utrecht, Soesterduinen’ ( http://www.demooisteplek.nl/clubs/clubstek/clubstek.asp?clubid=3882 (2003), actief 17-8-2005) of om een begeerlijke droomtoestand aan te duiden: ‘Ik wil een Dromer zijn, een heel leven lang zweven en niets anders zijn dan lucht en leegte’ (http://www.kunsthuis.nl/lenie/ (2005), actief 17-8-2005).
Alles verdampt, niets dan lucht en leegte. (Abdelkader Benali, De langverwachte, 2003, p. 132).
Als jij niet zegt hoe, wie of wat / Ben ik een opgedolven schat / Die ijdel glanst en klinkt om niet / Met lucht en leegte als verschiet (Cees van der Pluijm, Vlinderdoop/Gedicht, http://www.holbeininstituut.nl/holbeinkunst4.htm, actief 17-8-2005).
