noemt men het recht van de mens, zelf te beslissen tot welke staat hij wil behoren. Individueel komt dit tot uiting in het optierecht (z optanten).
Als beginsel is belangrijker het zelfbeschikkingsrecht der volken, d.i. de bevoegdheid der inwoners van een bepaald gebied, uit te maken (bijv. door een volksstemming), in welk staatsverband dit gevoegd moet worden. Nadat reeds in de 19de eeuw vele volksstemmingen waren gehouden, werd het zelfbeschikkingsrecht vooral gepousseerd door Wilson in zijn „Veertien punten”. In de vredesverdragen na Wereldoorlog I vond het veelvuldig toepassing, echter vnl. ten gunste van de overwinnaarsvolken. Ook het Atlantic Charter en het Handvest der Verenigde Naties huldigen het zelfbeschikkingsrecht, dat na Wereldoorlog II echter geen aanleiding heeft gegeven tot plebiscieten en vooral aan bevolkingen van koloniën is toegekend.
